Güney Amerika Yerlileri Mitolojisi Sözlüğü

Ekim 31, 2017 - Okuma süresi: 44 dakika

Güney Amerika Yerlileri Mitolojisi Sözlüğü adlı bu alfabetik çalışmamda Güney Amerika kıtasında yaşayan yerli halkların tanrı ve tanrıları, kültürel kahraman, destan ve inançlarını maddeleştirdim.

Abangui Paraguay civarında yaşayan Guarani halkının inanışında ay tanrısının adı

olup, kendi burnunu kesmiş, burnunun gökyüzüne kaçması sonucu ay oluşmuştur.

Abe Mango Turkano halkının inanışında tanrıların arasından gelip dokuma ve çömlek yapımını öğreten kültürel kahramanın adı olup, Page Abe’nin kızıdır.

Abira Kolombiya Antilleri halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Adaheli Venezüella’da, Trinidad adasının karşısında güney Atlantik okyanusuna dökülen Orinoco nehri havzasında yaşayan Karib halkının inanışında güneş tanrısının adıdır.

Adaili, Aravidi Orinoko bölgesinde yaşayan Aravak halkının güneşe verdiği isim olup bir zamanlar yeryüzünde yaşayan bir varlık olduğuna inanılmaktadır. Bkz. Adaheli

Ahisham Venezüella’da yaşayan Makiritare halkının inanışında tropikal kuşlara dönüşen yıldız insanlarından birisinin (Mars gezegeni) adıdır.

Ai Apaek İnkalardan önce bölgede varolmuş Moçika halkının yaratıcı tanrısının

adıdır. Jaguar başlığı ve yılanbaşı küpeleri takmış olarak tasvir edilmiştir.

Aimon Kondi Aravak halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, Sigu’nun babasıdır.

Aiomun Kondi Guyana bölgesinde yaşayan Aravak halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Aivamdzu Brezilya’da yaşayan Şavante halkının inanışında yaratıcı tanrı adıdır.

Aka Kanet Şili’nin güneyinde yaşayan Araukan halkının inanışında tahıl ve meyve tanrısının adıdır.

Akakanet Araukan halkının inanışında insanlara çiçek ve meyve sağlayan tabiat tanrısının adıdır.

Akeva Arjantin’de yaşayan Toba halkının inanışında güneş tanrıçasının adıdır.

Aksak Çako halkının yaratıcı tanrısının adı olup, arı formunda tasvir edilmektedir.

Aksomama İspanyolların keşfinden önce, güney Amerika’da And dağlarında yaşayan yerlilerin temel gıdaları olan patatese verdikleri isimlerden birisi olup ‘patates anne’ anlamındadır.

Alaktita her yıl Ekkekko onuruna düzenlenen festivalin adıdır.

Alakspaka Bolivya ve Peru’da yaşayan Aymara halkının inanışında gök tanrının adıdır.

Alto Misayok Kueçua büyücülerinin hiyerarşisinden en yüksek seviyede olanlarının unvanıdır.

Aluberi Büyük Antiller ve Güney Amerika’nın kuzey ve batısında yaşayan Aravak halkının Guyana’da yaşayan kabilelerinin inanışında yaratıcı tanrı Kururumany’den farklı olarak insanlara uzak duran bir tanrının adıdır.

Alvani Nikaragua ve Honduras’ın Atlantik kıyılarında yaşayan Moskuito halkının inanışında insanlık ve dünyanın yaratıcısı olan yıldırım tanrısının adıdır.

Am Portangoro halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Amaduvakadi Venezüella’da yaşayan Makiritare halkının inanışında sabah yıldızının ve yıldız adamlardan birisinin adıdır.

Amalivaka Orinoko vadisinde yaşayan halkların inanışında insanlara sanat ve tarımı öğreten bir kültürel kahramanın adıdır.

Amana Kalina halkının inanışında Samanyolunda yaşayan yaratıcı tanrıçanın adıdır. Önce güneşi, ardından yeryüzünü ve denizi, sonradan da bunlara bekçilik etmesi için Tamulu ve Tamusi’yi yaratmıştır.

Amarum Kueça halkının inanışında su yılanı görünümünde bir iblisin adıdır.

Anan Guarani halkının inanışında bir iblisin adıdır.

Anativa Brezilya’da yaşayan Karaya halkının inanışında dünyaya sağanak yağmur ve sel getiren kötü niyetli bir tanrının adıdır.

Anayikoyondi Perikue halkının inanışında gövdesi olmayan bir tanrıçanın  adı olup, Niparaya’nın karısı, Kuattayp’ın annesidir.

Ançançu Bolivya ve Peru’da yaşayan Aymara halkının inanışında bir iblisin adıdır. Dikkatsiz insanlara güleryüz ve arkadaşça yaklaşarak başlarına bela olur, onlara hastalık getirir, uykularında kanlarını emer. Kasırga ile ortaya çıkan bu iblisten korunmak isteyen Aymaralar nehir ve ıssız yerlerden uzak dururlar.

Ançoçinçay Peru’da İnka’lardan önce yaşamış (MS 12-15 yüzyıl) Çimu halkının inanışında evcil hayvanları aslan, kaplan gibi vahşi hayvanlardan koruyan bir yıldız tanrının adıdır.

Ankerika Tapirape halkının inanışında güneş tanrısının adıdır.

Anuanima Guyana ve Büyük Antillerde yaşayan Aravak halkının inanışında gökyüzünde yaşayan insana benzeyen bir ırkın kralının adıdır.

Apalani Bolivya ile Peru arasındaki dağlık bölgede yaşayan Aymara halkının inanışında tüm ruhlardan daha çok şey bilen gökyüzü tanrısının adıdır.

Apo Kueça halkının tanrı ve ruhlara verdikleri isimdir.

Apuku Surinam halklarının orman ruhlarına verdiği isimdir.

Apus Peru halklarının inanışında orman ruhlarına verdiği isimdir.

Apuvenonu Brezilya’da yaşayan Tapirape halkının inanışında Venüs gezegenine verilen isim olup, kendilerine tarım ve iplik eğirmeyi öğreten bir ruh olduğuna inanılmaktadır.

Arama Moksos halkı inanışında eşi gökkuşağı tanrıçası olan ışık tanrısının adıdır.

Arayrikui Bolivya’da Mojo ve Baure halklarının koruyucu yıldız tanrısının adıdır.

Arikonte Tamendonar’ın ikiz kardeşinin adıdır.

Arikuagnon Bolivya ve Brezilya’da yaşayan Amniapa ile Guaratagaja halklarının inanışında yaratıcı tanrının adıdır. Karısı Pananmakoza oğlu ise Arikapaua’dır.

Arkakercis Şili ve Arjantin tarafından yönetilen Tierra del Fuego takımadaları halkının inanışında cömert ve hayırsever olduğuna inanılan gök tanrının adıdır.

Arkaonyo Valedjad’ın gönderdiği tufandan büyük bir kuş tarafından dağlara taşınarak kaçan bir büyücünün adıdır.

Aroteh Brezilya’da yaşayan Tupari halkının inanışında başlangıç yaratıklarından birisi olup Vamoa Pod adıyla da bilinmektedir.  İnsanlar, yeryüzünde yaşayan Aroteh ile Tovapod’un yiyeceklerini çalınca iki tanrı toprağı kazmaya başlamışlar, böylece insanoğlu yeryüzüne çıkabilmiştir.

Arvidi Büyük Antiller ve Fransız Guyanası’nda yaşayan Aravak halkının inanışında güneş tanrısının adıdır. Bir zamanlar yeryüzünde bir timsahla savaşmış ve ona girintili başı ile çentikli kuyruğunu vermiştir.

Asare Brezilya’nın Goias bölgesinde yaşayan ve Makroge dilini konuşan Şerente yerlilerinin inanışında Orion takımyıldızında bulunan Kappa Orionis’le özdeşleştirilen tanrının adı olup susuzluk ve kuraklıktan sorumludur. Tanrının susuzluğu kardeşlerinin yeryüzünü kazarak kuyu açmalarına, kuyulardan fışkıran suların denizleri oluşturmasına sebep olmuştur.

Atabei İlk olarak Christopher Colombus’un Büyük Antil adalarında rastladığı halkların inanışında ana tanrıçanın adı olup ‘ilk varolan’ anlamındadır.

Ataguju Peru’da yaşayan Huamaçuco halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, Sagradzabra ve Vaungrabad, Sugaddkabra ve Ukiozgrabad veya Uvigaiço ile Vustikui adlarıyla tanınan iki yardımcısı sayesinde insanlarla ilişki kurmaktadır.

Atehle Merkez Brezilya’da yaşayan Trumai kabilesinin inanışında güneşe verilen isim olup insanı yarattığına inanılmaktadır.

Atgezual Arjantin’de büyük Pampa’nın otlaklarında Río Negro ve Río Colorado’dan, kuzeyde Río de la Plata’ya kadar uzanan alanda yaşayan Puelçe halkının inanışında en büyük tabiatüstü yaratığın adıdır.

Ati Peru’nun güney doğusunda, İka bölgesi halkının inanışında en büyük tanrıçanın adı olup, cennette ikamet ederken insanların hayatını ve ölümünü idare etmektedir.

Atoja Peru halklarının inanışında yağmur ruhlarının yaşadığına inanılan bir dağın adıdır.

Auçimalgen Merkez Şili’nin güneyinde, kuzeyde Bio-Bio nehrinden güneyde Tolten nehrine kadar olan bölgede yaşayan Araukan halkının inanışında ay tanrıçasının adıdır.

Aunyaina Bir Tupari efsanesinde bahsi geçen, yaban domuzu gibi dişleriyle çocukları yiyen kötü yürekli büyücünün adıdır. Bir gün ormanda gezerken, insanlık varolmadan önce yeryüzünde yaşayan ilkel varlıkları görmüş ve peşlerine düşmüştür. Yaratıklar (muhtemelen maymunlar) gökyüzüne kadar uzanan bir asmaya tırmanınca peşlerinden gitse de bir papağanın ısırması sonucu yere düşmüş ve ölmüştür. Aunyaina’nın kol ve bacaklarından kayman ve iguanalar el ve ayak parmaklarından kertenkeleler gelmiştir.

Avya Kolombiya’nın güneydoğusunda yaşayan Kubeo halkının inanışında güneş tanrısının adı olup ay ve güneşin aynı varlık olduğuna inanmaktadırlar. İnanışa göre Avya, kadınların aybaşı adeti görmesine de sebep olmaktadır.

Bahira Brezilya’da yaşayan Apiaka halkının inanışında cennet ve yeryüzünü yaratan tanrının adı olup öfkesini yıldırımlarla göstermektedir.

Bakhue Kolombiya’da yaşayan Çibçe halkının inanışında yaratıcı ana tanrıçanın adıdır. İnsanı yarattıktan sonra bir yılana dönüşüp, çıktığı İguague gölüne geri döndüğüne inanılmaktadır.

Bakru Bir çocuğun yarısı kadar boya sahip olmalarına rağmen gövdelerine oransız koca kafalarıyla dikkat çeken birinsan ırkının adıdır. Yarı et yarı tahta olduklarına ve büyücüler tarafından yaratıldıklarına inanılan Bakrular nedense hep çift gezerler.

Bitsitsi Zuni halkının inanışında Güneş tanrısının soytarısı olan bir müzisyenin adıdır.

Boçika Kolombiya’da yaşayan Çibça halkının inanışında yaratıcı ve yasa yapıcı tanrının adıdır. Doğudan gelmiş ve tüm ülkeyi sakallı yaşlı bir adam kılığında gezmiştir.

Bope Brezilya’da Mato Grosso bölgesinde yaşayan Bororo halkının inanışında ölülere saldıran kötü ruhların genel adıdır. Bopeler sekiz gün süren cenaze ayininde kabile üyeleri tarafından canlandırılmaktadır. Ayin bittiğinde ceset, etin kemiklerden ayrılacağı bir nehir kenarına gizlice getirilmektedir.

Botoku Kayapo halkının inanışında bir Jaguar tarafından büyütülmesine karşın Jaguarın karısını öldürdükten sonra, ateş, ok ve yayı çalarak insanoğluna hediye eden bir kültürel kahramanın adıdır.

Buoka Kardeşi Vahari tarafından kıskançlıkla penisi kesilen bir kültürel kahramanın adıdır.

Çenuke Tierra del Fuega Adası’nda yaşayan Ona halkının inanışında kötülüğün kişileştirilmiş halidir. Kvanyip adlı kahraman tarafından yenilgiye uğratılmıştır.

Çerruve Merkez Şili’de yaşayan Araukania halkının inanışında kayan yıldızların ruhudur. Savaşçı bir klan olan Araukania halkı Çerruve’yi insan başlı yılan olarak tasvir etmektedirler.

Çerufe Arjantin ve Şili’de yaşayan Araukan halkının inanışında yanardağların içinde yaşayıp bakire kızları yiyerek beslenen dev büyüklükte bir lav yaratığının adıdır. Güneş tanrısı halkı bu canavardan korumak için iki savaşçı kızını Çerufe’yi dondurma gücüne sahip büyülü kılıçlarla birlikte yeryüzüne göndermişse de onların elinde elinden kaçmış ve volkanların püskürmesine sebep olmaya devam etmektedir.

Çes Venezulla’nın yüksek dağlarında yaşayan Timote halkının inanışında büyük yaratıcı tanrının adıdır.

Çiá Kolombiya’da yaşayan Muiska halkının inanışında ay tanrıçasının adı olup şiddetli yağmur ve sel baskınlarına sebep olduğuna inanılır.

Çibçakum Kolombiya’da Bogota ve Tunya şehirleri civarında yaşayan Çibça halkının inanışında iş tanrısının adıdır.

Çie Kolombiya’da yaşayan Çibça halkının inanışında tensel zevklerin tanrıçası olup insanları keyifli bir hayat sürmeye teşvik eder.

Çiminigagué Kolombiya’da Çibça halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır. Başlangıçta sadece karanlık ve Çiminigagué vardı. Sonra dört büyük kuş yaratıp onlara ışığı dünyaya taşımalarını buyurup, ardından güneşi (Zuhé) ve ayı (Çiá) yarattı.

Çolas Tierra del Fuego adalarında yaşayan Alakaluf halkının inanışında gözleri yıldızlar olan, her şeyi gören ve bilen yaratıcı gök tanrının adıdır.

Darukavaitere Brezilya’da yaşayan Paressi halkının inanışında Uarahiulu’nin kocası, Maiso’nun oğlu ve Uazale’nin babası olan taş yapılı ilahi bir varlığın adıdır.

Dev, Patagonya devleri Patagonya bölgesi efsanelerinde bahsi geçen 3,5-4 metre boyunda olduğuna inanılan dev ırk olup efsaneyi duyan Magellan tarafından ‘Patagon’ olarak adlandırılmışlardır. Benzer şekilde Peru’da Çanças efsanelerinde 2- 2,5 metrelik kızıl saçlı devlerden bahsedilmektedir.

Magellan’a yolculuğunda eşlik eden ve yolculuk boyunca not tutan Antonio Pigafetta devlerden birini gördüğünü iddia etmiştir:

‘Bir gün aniden çıplak ve devasa bir adamı limanın sahilinde gördük, dans ediyor, şarkı söylüyor ve kafasına toprak atıyordu. Kaptan-general Magellan, adamlarımızdan birini devin yanına yolladı, o da aynı hareketleri barış işareti olarak yapacaktı. Bunu yaparak, devi kaptanın beklediği adacığa getirdi. Dev, kaptan ve bizim yanımızda çok şaşırdı ve gökten geldiğimizi düşünerek parmağını havaya kaldırarak işaretler yaptı. O kadar uzundu ki ancak beline geliyorduk ve vücudu düzgün orantılıydı…’

Belki de bu yüzden ilk Yeni Dünya haritalarında Patagonya Regio gigantum ‘devlerin bölgesi’ olarak adlandırılmıştır.

Efaistos Kuzeybatı Arjantin’de Tucumán, Salta ve Catamarca bölgelerinin folklorunda hazineleri ve yoldaşlarıyla birlikte gizli bir şehirde yaşayan doğaüstü bir yaratığın adı olup ‘Alevlerin efendisi’ olarak da bilinir.

Ekkekko Ekvator ve Bolivya’da And Dağları üzerinde yaşayan Kueçua halkının inanışında göbekli ve neşeli talih tanrısının adıdır. Her yıl Cochabamba, La Paz ve Oruro’da Ekkekko’ya Alacitas adlı festivaller düzenlenir.

El La Patagonya halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır. Efsaneye göre El La doğduktan sonra babası onu yemek istemişse de bir sıçan onu kendi yuvasına taşıyarak kurtarmıştır. El La büyüyünce ok ve yayı icat etmiş hatta babasına öğretmiş ama babası onu tekrar öldürmek istemeyince, And Dağlarını aşarak yurdunu terk etmiştir.

Elel Arjantin’de yaşayan Puelçe halkının inanışında kötü iblislerin adı olup fırtına, hastalık ve ölüm getirmektedirler.

Enore Brezilya panteonunda en büyük tanrının adı olup efsaneye göre ilk insanı ağaçtan oyarak yaratmıştır.

Evaki Bakairi halkının inanışında gece ve gündüz tanrıçasının adıdır.

Gro Mama Surinam’da yaşayan Paramaribo halkının inanışında bir ana tanrıçanın adıdır.

Guara Khamakoko halkının inanışında ruhlara verilen isimdir.

Guanari Venezüella’da yaşayan Makiritare halkının inanışında diğer tanrılar ve insanlığı yaratan en büyük tanrının adıdır.

Guarana Amazon bölgesinde anlatılan bir efsanede insanların gözünde yetişen bir bitkinin adı olup ‘insan gibi bakan’ anlamındadır.

Guayavacuni, Guayavacunnee Patagonya ve Tierra del Fuego’da yaşayan Puelçe, Tehuelçe ve Teheulhet halklarının mitolojisinde aynı zamanda ölüler tanrısı da olan yaratıcı tanrının adıdır.

Habuiri Aravak halkının inanışında yaratıcı gök tanrının adı olup aynı zamanda bitkilerin büyümesinden de sorumludur.

Hapinunu Ekvator ve Bolivya’da yaşayan Kueçua ile Boliya ve Peru’da yaşana Aymara halklarının inanışında geceleyin uçarken koca sarkık memeleri ile insanları yakalayan dişi ruhların adıdır.

He Barasana halkının inanışında ataların ruhlarına verilen isimdir.

Heller Patagonya’da yaşayan Tehuelçe halkının inanışında insanları yaratan güneş tanrının oğlunun adıdır.

Huakanki Bolivya halkının inanışında kaymak taşından oyulmuş bir çift veya penis formunda aşk tılsımlarına verilen isimdir.

Huasa malleu Vikuna adlı geviş getiren memeli hayvanın koruyucusu olduğuna inanılan bir tanrının adıdır.

Huekuvu Araukanyalılar’ın inanışında kötü ruhlara verilen isimdir.

Huisiniamui Kolombiya ve Peru’da yaşayan Vitotoan halklarının inanışında güneş, gökyüzü ve bitkilerin tanrısı olmakla birlikte aynı zamanda kafatası avcılığı ve yamyamlıkla da ilişkilidir.

Huitaka Kolombiya’da Bogotá ve Tunja bölgelerinde yaşayan Çibça halkının inanışında güzel bir kadın olarak tasvir edilen ahlaksızlık ve sarhoşluk tanrıçasının adıdır.

Huya, Juya Venezüella ve Kolombiya yerli halklarının inanışında yağmur tanrısının adıdır.

İae Brezilya’da yaşayan Mamaiura halkının inanışında bir ay tanrısının adı olup, Kuat’ın ikizidir.

İavure-Kunha Brezilya’da Ksingu nehri civarında yaşayan halkların inanışında yağmur ormanlarının derinliklerinde yaşayan küçük ruhların adıdır.

İba Batı Brezilya’da Ukayali nehri civarında yaşayan Şipibo/Çama halkının inanışında görünmeyen, her şeye kadir, insanlığı, dünyayı, uzayı yaratan tanrının adı olup, şamanların yakarışına yağmur yağdırarak cevap vermektedir.

İborokuiamio Guyana’da yaşayan halkların inanışında kötülüğün kişileştirilmiş formudur.

İdioki Peru’da yaşayan Maçeyenga halkının inanışında az bilinen ve sıradan bir gök tanrısının adı olup dünyaya yağmur ve fırtına gönderir.

İfiliki Vakinaki Aravak halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

İgaranha Brezilya’da yaşayan Ksingu nehri civarında insanlara yardım eden olağanüstü güce sahip bir ruhun adıdır.

İguançi Peru civarında yaşayan Jivaro halkının inanışında cömert ve yardımsever bir büyük ruhun adıdır.

İmap İmassoursua Kuero halkının inanışında kötülüğün cisimleşmiş hali olan bir deniz yaratığının adıdır.

İnapirikuri Venezüella’da yaşayan Baniva halkının inanışında yaratıcı olmadığı halde başlangıçtan beri var olan bir tanrının adı olup, insanlara ahlaki ilkeleri öğretmiştir.

İolokiamo Venezuela halkının inanışında Kakhimana’nın karşıtı hilebaz bir tanrının adıdır.

İtukoviçe Brezilya’da yaşayan Terena halkının inanışında hakkında pek az şey bilinen bir tanrının adı olup dünyada yaşayan tüm canlıların hayatından sorumludur.

İtukoviçe Brezilya’da yaşayan Terena halkının inanışında hakkında pek az şey bilinen bir tanrının adı olup dünyada yaşayan tüm canlıların hayatından sorumludur.

İzoi-tamoi Bolivya’da yaşayan Guarani halkının inanışında ölüler dünyasında hüküm süren yaratıcı tanrının adıdır.

Jaguar Kuiçe halkının inanışında Kuetzalcoatl tarafından öldürülüp denize düşünce Tezkatlipoka kentinin kurulmasına sebeo olan kutsal hayvanın adıdır.

Jaguar Adam Bazı şamanların şekil değiştirerek jaguar formuna bürünüp, geceleri bakireleri parçaladığına inanılmaktadır.

Jakui Brezilya’da yaşayan Ksingu halkının inanışında nehirlerin dibinde var olan bir köyde yaşayan ve törenlerde çalınan flütlerin sesinden etkilenerek kendini gösteren bir ruhun adıdır.

Jakui-Katu Jakui’yi betimleyen küçük ahşap bir maskenin adı olup, Ksingu halkının dini törenlerinde kullanılır.

Jakunâum Brezilya’da yaşayan Ksingu halkının inanışında her gece güneşi yutup sabah kusan bir balığın adıdır.

Jaky Tupi halkının yaratıcı ay tanrısının adıdır.

Jetaita Tierra del Fuego’da yaşayan Yamana halkının inanışında, özellikle topluma kabul (inisiasyon) törenlerinde kırmızı ve beyaz renklere boyanmış bir kişi tarafından temsil edilen toprak ruhunun adıdır.

Jurupari Brezilya’da yaşayan Tupi-Guarani halkının inanışında erkeklerin tanrısı olup, kadınların bu tanrıya ibadetle ilgili bir şeyler yapmasının cezası ölümdür.

Kaboi Karaya halkının inanışında Anativa’nın gönderdiği sel tufanından sağ kurtulanların lideri olan kültürel bir kahramanın adıdır.

Kaikai Arakunyan halkının inanışında sel baskınlarına sebep olan dev bir yılanın adıdır.

Kaloaraik Arjantin ve Paraguay’da yaşayan Toba halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Kame 1. Brezilya’nın kuzeyinde ve Büyük Antillerde yaşayan Karib halkının inanışında bir güneş tanrısının adı olup ay tanrısı Kéri’nin ikizidir.

2. Bakairi halkının inanışında Oka’nın oğlu ve ayın kiliştirilmiş formu olup, Keri’nin ikizidir. Aravak halkı tarafından ‘Kamu’, Paraguay’da ‘Pay Zuma’ adlarıyla bilinmektedir.

Kanassa Kuikuru halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Karagabi Kolombiya’da Kauka Vadisinde yaşayan Ure halkının inanışında gök tanrının adıdır.

Karu Tupi halkının inanışında Rairu’nun babası olan bir kültürel kahramanın adıdır.

Keros Tierra del Fuego’da yaşayan Ona halkının inanışında ilk insanın adıdır.

Keyeme Taulipang halkının inanışında hayvanların efendisi olan bir yaratığın adı olup, insan veya yılan formlarına bürünebilmektedir.

Khuno Bolivya halkının inanışında kar fırtınası tanrısına verilen isimdir.

Kia-Pod Brezilya’da yaşayan Tupari halkının inanışında sadece şamanların iletişim kurabileceği öbür dünya ruhlarının adıdır. Bkz. Pagab

Kinno Brezilya’da yaşayan Tupari halkının inanışında Aroteh ve Tovapod’ın liderliğinde toprağı kazarak yeraltına inen ve bir daha dışarı çıkmayı başaramayan bir grup insanın adıdır. Yeryüzünde yaşayan insanların soyu tükendiğinde Kinno halkının yeryüzüne çıkıp insan neslinin sürmesini sağlayacağına inanılmaktadır.

Koeviak Brezilya’da Mato Grosso ve Para arasında ya-şayan Xingu halkının inanışında çok uzun saçlı ve uzun boylu bir adamın adıdır. Tanrılar ona gittiği her yerde ateş yakması görevi vermiş bu sayede insanoğlu ateşle tanışmıştır.

Kokuena Puna de Atacama bölgesinde (Peru, Ekvator, Bolivya) yaşayan Kueçua halkının inanışında vicuña adı verilen lama benzeri hayvanların koruyucu tanrısının adıdır. Beyazlar giymiş ve geceleri seyahat eden bir adam olarak tasvir edilmektedir.

Koniraya Peru sahilinde yaşayan Huaroçiri halkının inanışında yaratıcı güneş tanrının adıdır.

Ksolas Tierra del Fuego’da yaşayan Alukaluf halkının en önemli tanrısının adı olup, doğum sırasında insanların bedenlerine ruhlarını yerleştirip ölüm sırasında yeni doğan bir başkasına yerleştirmek için geriye çıkartırdı.

Ksolas Tierra del Fuego’da yaşayan Alukaluf halkının en önemli tanrısının adı olup, doğum sırasında insanların bedenlerine ruhlarını yerleştirip ölüm sırasında yeni doğan bir başkasına yerleştirmek için geriye çıkartırdı.

Kuero Dev ahtapot formunda bir deniz canavarının adıdır.

Kulimina Aravak halkının inanışında kadınların yaratıcısı olup, erkeklerin yaratıcısı Kururumany ile birlikte çalışır.

Kurandero Peru’da şaman anlamına gelen yerel bir terimdir.

Kururumany Guyana’da yaşayan Aravak halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Kvanyip Tierra del Fuego’da yaşayan Ona halkının inanışında kötü Çenuke’yi ve insan yiyen siyah devi (ölümü sembolize ediyor olabilir) yenmeyi başarmış bir kahramanın adıdır.

Lampalugua Şili’de yaşayan Araukania halkının inanışında insanları ve hayvan sürülerini parçalayarak yiyen dev bir kertenkelenin adıdır.

Larilari And Dağları halklarının inanışında kötü bir ruhun adıdır.

Loango vinti Surinam’da yaşayan Saramakka halkının inanışında saygı gösterilen bir ruhun adıdır. Loango, güneybatı Kongo’da Kouilou ile Niari nehirleri arasında muhtemelen MS 1485 öncesinde kurulmuş bir devletin adı olup, Afrika’nın bu bölgesinden köle olarak getirilen insanlar bu adı yeni dünyaya taşımışlardır.

Lulumoy Kolombiya’da Neiva vadisinin batısında yer alan Organos bölgesi halkının inanışında üç kafalı, altı kollu ve altı bacaklı bir tanrının adıdır.

Makenaima Venezüella-Brezilya sınırında yaşayan Orinoko halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup dünyayı başlangıçta cennet olarak yaratmıştır.

Makhi Arakunyan şamanlarına verilen isimdir.

Makumba Brezilya’nın pek çok bölgesinde yaygın bir Afro-Brezilya dininin adı olup, Candomblé ile benzer özellikler göstermekte ama farklı olarak Avrupa’ya özgü cadılığın izlerini de taşımaktadır.

Makunaima Guyana’da yaşayan Karib halkının efsanelerinde sıkça adı geçen zeki ve güçlü ikiz kahramanların adıdır.

Maleiva, Mareigua Venezüella’da yaşayan Goajiro halkının mitolojisinde evren, bitkiler, hayvanlar ve insanları yaratan tanrının adı olup, insanlara ateşi, yağmuru, ahlak kurallarını öğretmiştir.

Mama Paça, Paçamama Peru Chincha halkının inanışında ana tanrıça olup, ekim ve hasat işlerinin yöneticisidir.

Manoa Efsanevi El Dorado kentinin merkezinin adı olup, orada evlerin içinin ağzına kadar altınla dolu olduğuna inanılmaktaydı.

Mbir Guarayú halkının inanışında başlangıçtan beri var olan ve insanı yaran solucan tanrının adıdır.

Mekala Bolivya ve Peru’nun dağlık alanlarında yaşayan Aymara halkının inanışında tarlalara zarar veren ve evcil hayvanlarını öldüren dişi ruhların adıdır.

Meri Brezilya’nın doğusunda yaşayan Tupinamba halkının en önemli tanrısının adı olup, kardeşi ‘Ari’ ayı temsil ederken ‘Meri’ güneşi temsil etmektedir.

Nainueama Kolombiya’da yaşayan Uitoto halkının inanışında ilk tanrılardan birisi olup, yeryüzüne tükürerek ormanları yaratmıştır.

Nedamik Çako halkının inanışına bir su kuşu görünümünde olan kültürel bir kahramanın adıdır.

Nemterekueteba, Sugumonkse, Sugunsua, Çimizapagna Çibça halkının İspanyol istilası öncesinde yaşadığına inandığı uzun saçlı, sakallı yaşlı bir adam formunda tasvir edilen efsanevi bir kahramanın adıdır.

Ngurvilu Şili halkının inanışında vahşi kedi formunda tasvir edilen su tanrısının adıdır.

Ohoyo-oş Çişba Çibça halkının inanışında bir tahıl tanrısının adı olup, hasadın koruyucusudur.

Oi Brezilya’da yaşayan Ksin-gu halkının inanışında omuzlarında uzun sapanlar taşıyan, insanları gözetleyen ama kesinlikle saldırgan olmayan efsanevi bir halkın adıdır.

Oka Bakairi halkının inanışında bir jaguar ruhunun adı olup, Kame ile Keri’nin babasıdır.

Paçamama Görünüşte Katolik olan modern Kueçua halkının inanışında aynı zamanda bereket tanrıçası olan Toprak Ana’nın adı olup, Hz. Meryem ile özdeşleştirilmektedir.

Pagab Brezilya’da yaşayan Tupari halkının inanışında şamanların ‘kiapod’ adlı cennet ruhlarından aldığı sihirli sarı tohumların adıdır. Bu tohumlar kabilenin düşmanlarını ipnotize etmek veya aldatmak hatta öldürmek amacıyla kullanılır.

Paititi Guarani’ye göre El Gran Mokso tarafından yönetilen altın ülkesinin adıdır.

Pajé Brezilya’da yaşayan Ksingú halkının inanışında olağanüstü şifacılığıyla tanınan bir şamanın adıdır.

Paraparava Brezilya ve Surinam’da yaşayan Trio halkının yiyecek toplamaktan tarım yapmaya geçişini anlatan bereket konulu efsanesinin adıdır. Doğaüstü bir yaratığın, Paraparava, hayatın daha kaliteli hale getirmek için nasıl yiyecek yetiştirilmesi gerektiğini konu almaktadır.

Piai, Pagé, İppaye Tupi-Guarani halkının dilinde ‘şaman’ anlamına gelen bir kelimedir.

Pillan Şili ve Arjantin’de yaşayan Araucanian halkının inanışında şimşek, deprem ve diğer tabii afetlerle ilişkilendirilen en önemli tanrının adıdır.

Pura Arikana halkının inanışında yaratıcı tanrının adıdır.

Samiri Boliveya ve Peru’da yaşayan Aymara halkının atalarının ruhlarının hala yaşadığına inanılan tepe, göl ve göllerin adıdır. Kutsal kabul edilen bu mekânlar güç kazanmak için Aymara halkı tarafından ziyaret edilir.

Santeria, La Regla Lucumi Kölelik vasıtasıyla Batı Afrika’dan (Nijerya ve Benin’deki Yoruba halkı) başta Küba olmak üzere Güney Amerika’ya taşınan çok tanrılı bir dinin adıdır. En önemli Santeria (Azizlerin Yolu) tanrısının adı Oludumare’dir. Köleler, Katolik Kilisesi’nce vaftiz edilmelerinin ardından yerli din ve gelenekleri yasaklandığından kendi Tanrılarını Katolik azizlerle özdeşleştirme yoluna gitmişledir.

Setebos Patagonya bölgesinde inanılan bir tanrının adıdır.

Sinaa Brezilya’da Ksingu nehri havzasında yaşayan Juruna halkının ataları kabul ettikleri bir kadın ile Jaguarın oğlu olan efsanevi bir kedinin adıdır.

Taş Dev Tierra del Fuego bölgesinde yaşayan Yahgan halkının inanışında sadece ayak tabanlarından yaralanabilen bir yaratığın adı olup, bir sinek kuşu tarafından kalbi patlatılarak öldürülmüştür.

Tatu-Karaiá Brezilya’da yaşayan Ksingu halkının inanışında yeraltında yaşayan efsanevi bir ırkın adıdır.

Timsah  Bolivya’da yaşayan Guarani halkının inanışında tıpkı Yunan kayıkçı Kharon gibi yer altı tanrısı timsah formundadır.

Topetine Brezilya ve Peru’da yaşayan Tekuna halkının inanışında nU’tapa’nın annesi olan ateş tanrıçasının adıdır ve jaguar görünümündedir.

Trauko Şili halkının inanışında bir bakışıyla kadınları hamile bırakabilme gücüne sahip ormanda yaşayan bir cücenin adıdır.

Tupan Tupi-Guarini halkının inanışında gök gürültüsü tanrısının adı olup, bölgeye (Brezilya, Paraguay) gelen misyonerler Hıristiyanlığın tek tanrısını yerlilerin dilindeki bu kelimeyle adlandırdığından bugün ‘Tanrı’ anlamında kullanılmaktadır.

Uazzale Breilya’da Matto Grosso bölgesinde yaşayan Paressi halkının inanışında ilk insanın adı olup, tütün ziraatını keşfetmesinin yanı sıra saçlarını toprağa ekerek pamuk üretmiştir.

Uzun Soğuk Çako ve Tierra del Fuego halklarının inanışında, insanoğlunun gördüğü dört büyük tufandan birisinin adıdır.

Valiçu Arjantin pampaları ve Şili’de yaşayan Araukan halkının inanışında salgın hastalık ve kötü şans getiren kötü huylu tabiat ruhlarına verilen isim olup, ataları bu ruhlara karşı kahramanca savaşmış onları köylerinden kovmuştur.

Varaku Trio halkının Paraparava adlı efsanesinde insanoğluna tarım yapmayı öğreterek avcı toplayıcılıktan tarım toplumuna geçmesini sağlayan bir balık ruhunun adıdır.

Vatauineva Tierra del Fuego’da yaşayan Yamanalar ile Şili’de yaşayan Yahan halklarının en önemli tanrısının adı olup, hem ölüm, yaşam ve tüm canlıların koruyucusu hem de insanoğlunun atası kabul edilmektedir.

Vişinu Ekvador Cumhuriyeti’nde yaşayan Jivaro halkının inanışında, savaşçıların akın yapmalarından önce halüsinasyonlar görerek savaşın sonucu hakkında kehanette bulunan kabile şamanlarının adıdır.

Yaguarogui, Yaguarogin Bolivya’da yaşayan Çiriguani halkının inanışında güneşi yemeğe çalışan, bu sırada güneş tutulmalarına sebep olan yeşil bir kaplanın adıdır.

Yaku-mama Deniz yılanı formunda tasvir edilen bir canavarın adıdır.

Yananamka İntanamka İnsan formunda bir ‘huaka’nın adı olup, Huallallo tarafından yenilgiye uğratılmıştır.

Yatin Aymara halkının Pakhayakhakhik’e verdiği isimdir.

Yatiri Bolivya’da yaşayan Aymara halkının rahiplerine verilen isimdir.

Yorka Surinam halkının inanışında ‘hayalet’ anlamına gelen kelime Karayip yerlilerinin atalara ait ruhları tanımlamak için kullandığı yoroka kelimesiyle ilişkili olmalıdır.

Zaguaguaya Guarayo halkının inanışında bir güneş tanrısının adı olup, Abaangui’nin kardeşidir.

Zue Çibça halkının güneş tanrısının adıdır. Bkz. Boçika

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009

Endonezya Mitolojisi Sözlüğü

Ekim 31, 2017 - Okuma süresi: 27 dakika

Endonezya Mitolojisi Sözlüğü adlı alfabetik sözlük çalışmamda Endozenya adaları halklarının tanrı, tanrıça, efsane ve tek tanrılı dinler öncesi inançları maddeleştirilmiştir. 

Abiasa Java adasında Vyasa’ya verilen isim olup, Ambika ve Ambahini ile yatarak

Korava ve Pandava ailelerinin atası olmuştur.

Aditinggi Siau bölgesinde bulunan Gunung yanardağının koruyucu tanrısının adıdır.

Aditingga Yanardağ tanrısının adıdır.

Airlanga Mahabharata’nın java adası versiyonunda Arjuna karakterine verilen isimdir.

Ambahini java adasında Ambalika’ya verilen isimdir.

Ambiki Java halkının inanışında Abiasa adlı kişiyle birlikte olurken gözlerini kapadığı için oğlu Drestarata kör doğmuştur.

Amei Avi Borneo Dayaklarının inanışında tarım tanrısının adı olup, Burung Une’nin kardeşi ve kocasıdır.

Amitabha ‘Sonsuz Işık’ olarak da tanımlanan dişi bir ruh olup, ruhları kurtarmaktadır.

Anantaboga Java adası halkının inanışında vayang (Gölge) adı verilen efsanelerde

bahsi geçen yeraltı dünyası ejderhalarının kralının adıdır.

Anantaraja Anantaboga ile Nagagini’nin oğludur.

Aneka Varna Vayang efsanelerinde adı geçen tanrıların cennet bahçesinin adı olup ‘birden fazla renkli’ anlamına gelmektedir.

Anggun Nan Tungga Dandomi’nin kocası olan Sumatralı bir gezginin adıdır.

Angoi Borneo adası halkının inanışında bir tanrının adı olup, başka bir tanrı tarafından öldürülen vücudu parçalara ayrılınca cesedinden çeşitli hayvan türleri yeryüzüne dağılmıştır.

Anta Kusuma Java ve Bali adaları halklarının inanışında Devi Sri’ye ait çiçek şeklinde sihirli bir pırlantanın adıdır. Elde edilmesi çok zor olan bu değerli taş sürekli aşk, uzun hayat, mutluluk ve sağlık taşımaktadır.

Antaboga Yeraltında yaşayan ejderha/yılan biçiminde bir tanrı olup pirinç üretimini kontrol etmektedir.

Antang Dayak halkının inanışında Mahatala’nın şahinin adıdır.

Apu Lagang Borneo adasının batı ve güneyinde yaşayan Dayak halkının inanışında ruhlar dünyasına verilen isimdir.

Ara Borneo adasında yaşayan İban halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, başlangıç okyanusundan çıkardığı iki yumurtadan yeryüzü ve gökyüzünü yaratmıştır.

Aro Marupi’nin kızı, Pora’nın kardeşi ve Pipi Korovu’nun karısıdır.

Asai Dayak halkının inanışında kaşif ve öncülere yol gösteren bir tanrının adıdır.

Asisi Papua Yeni Gine halklarının inanışında bir insan veya hayvanın ruhani varlığının bir anlık görüntüsünün adıdır.

Atala Borneo adası halkları inanışında en önemli tanrının adıdır.

Badi Bedenden zaman zaman ayrılıp geri dönebildiğine inanılan ruha verilen isimdir.

Bagaspati Bali adası halkının inanışında orman tanrısının adıdır. Sanskritçe Brihaspati ‘Jüpiter gezegeni’ kelimesiyle ilgili olmalıdır.

Bairavi Bali ve Java adaları halklarının inanışında Devi’nin görünümlerinden birisi ve Siva’nın karısıdır.

Baiyuhibi Bulut ve sis tanrısının adı olup, 30 gün boyunca yağdırdığı yağmurlarla dağ ve vadileri şekillenmesini sağlamıştır.

Bale Kençur Java adası halkının inanışında ‘ölü evi’ anlamına gelen ve mezarlığın hemen yanında bulunan bir yapının adıdır. Ceset son gecesini Bale Kençur’da yere uzanarak ölüden son bir me-saj almayı uman birisiyle geçirir.

Bamba Puang Sulavesi adasının güneyinde yaşayan Toroja halkının inancında ruhların cennete taşındığı kutsal bir dağın adıdır. Batısında Puya (ruhlar diyarı) bulunan dağı aşarak cennete ulaşan kişinin ruhu deata (ölü ata) olur ve yeryüzünde yaşamaya devam eden akrabalarını koruma görevini üstlenir.

Barong Bali adası halkının inanışında Rangda’nın karşıtı olan iyi huylu aslan kralın adıdır.

Batara Guru, Baratra Guru Batak halkının inanışında yaratıcı tanrı Mulajadi na Bolon’un eşi Manuk Patiaraja’nın yumurtalarından ilk çıkan çocuğun adıdır.

Batara Kala Bali halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup aynı zamanda yer altı dünyasının da hakimidir.

Bedavang Nala Bali adası halkının inanışında iki dev yılanın eşliğinde dünyayı sırtında taşıyan dev bir kaplumbağanın adıdır. Onun huzursuzca kıpırdanması volkan patlamaları ve depremlere sebep olur.

< Bedavang ‘kaynamış su’ + nala ‘ateş’

Bima Java adasında Bhima’ya verilen isimdir.

Bisagit Borneo halkının inanışında 40 yılda insanoğluna çiçek hastalığı getiren bir tanrının adıdır.

Boigu Yeni Gine halkının inanışında ölüler diyarına verilen isimdir.

Bongabong Bir tanrı adıdır.

Boraspati ni Nato Sumatra adasında yaşayan Batak halkının mitolojisinde su tanrısının adıdır.

Boru Saniang Naga Sumatra adasında yaşayan Batak halkının inanışında yeryüzü tanrısının adıdır.

Bota Hi Dağlarda yaşayan bir yaban kadınının adı olup, kendisini bulan Vata Rian ile evlenmiştir.

Bujang Borneo’da yaşayan İban halkının inanışında Mekke’de doğduğuna inanılan ilk insanın adıdır.

Burung Une Borneo’da yaşayan Dayak halkının inanışpında Amei Avi’nin kardeşi olan tarım tanrısının adıdır.

Buta 1. Kanca şeklinde dişleri olan kötü bir iblis olup, ‘Buta Cakil’ adıyla da bilinmektedir.

Cata Borneo halkının anaları olarak gördükleri bir kuşun adı olup Ranjing’in eşidir.

Dao Ana Nias adası halkının inanışında yaratıcı tanrıçanın adı olup, dünyayı vücudundaki kirleri toplayıp, dizinde top haline getirerek yaratmıştır.

Dayang-Raca Borneo adası halkının inanışında sel tufanı sonrasında hayatta kalan tek kadının adıdır. Ateşin alevinden hamile kalarak yeryüzünde insan soyunun tekrar hayat bulmasını sağlamıştır.

Debata Sumatra’da Toba gölü civarında yaşayan Toba-Batak halkının inanışında ‘tanrısal güç’ anlamında kullanılan genel bir kelimedir.

Debata Idup Sumatra’da Batak halkının inanışında yaratıcı tanrı Mulajadi na Bolon’un temsilcisi olup ‘yaşayan tanrı’ anlamına gelmektedir.

Devi Gandari Java efsanelerinde kral Tistava’nın kızı ve kör kral Drestarata eşi olan, 101 çocuklu kraliçenin adıdır (100 erkek + 1 kız). 100 erkek çocuk Koravalar adıyla bilinmektedir.

Devi Şri Bali halkının inanışında aynı zamanda pirinç tanrıçası olan ölümü kontrol eden yeraltı ve ay tanrıçasının adıdır.

Djambu Baros Sumatra adasında yaşayan Batak halkının inanışında meyveleri yenildiğinde insanoğluna sonsuz bir yaşam bahşeden hayat ağacının adıdır.

Djata Borneo’da yaşayan Dayak halkının inanışında yeraltında yaşayan su yılanı formunda bir tanrıçanın adı olup, timsahların efendisidir.

Drestarata Cava adası efsanelerinde Koravalar adıyla bilinen 100 erkek çocuğun babası olan kör kralın adı olup, kral Abiasa ile kraliçe Ambiki’nin oğludur.

Drupadi Java halkının inanışında Pandavaların lideri Yudistira’nın karısı olup aynı zamanda erkek kıyafeti giyerek savaşlara katılan mükemmel ok kullanan bir savaşçıdır.

Duc Ba İbadet edilen dişi ağaç perilerinin adıdır.

Dukun Tüm hastalıkları sağaltan Javalı büyücülerin adı olup, en önemlisi Sanah isimli birisidir.

Empung Luminut Sulavesi adasının kuzeyinde yaşayan Minaha halkının inanışında kayadan doğmuş ve rüzgârdan hamile kalmış ilk tanrıçanın adıdır.

Gainji Papua halkının inanışında zamana hükmeden yaratıcı tanrının adıdır.

Gatutkaka Java adası Vayang efsanelerinde adı geçen, Bima ile dev kadın Arimbi’nin oğlu olan korkunç bir savaşçı olup giydiği sihirli bir ceket sayesinde uzak mesafelere uçabilmektedir.

Gergasis Adalarda yaşayan dev boyutlarda insana benzeyen yaratıkların adıdır. İnanışa göre Prens Merong Gergasislerin kralı olup Langkasuka şehrini inşa etmiştir.

Goga Papua halkının inanışında yağmur ve ateş tanrısının adıdır.

Guriang Tunggal Cava adasının batısında yaşayan Sundanese halkının inanışında en büyük tanrının adıdır.

Guru Minda Guriang Tunggal’ın oğlu olan bir tanrının adıdır.

Hoga Molukas adalarından Halmahera’da insanlara şakalar yapan ve onlardan kendilerine yiyecek vermesini bekleyen küçük insanlardır.

İna-da Samadulo Höse Tüm halkların ve tanrıların anasıdır. Latura ve Latura’nın ikiz kız kardeşiyle evlenen Lowalangi adlı iki oğlu vardır.

İrik Borneo’da yaşayan İban halkının inanışında bir başlangıç yaratığının adıdır.

İvi Apo Papua halkının inanışında bir yumurtadan doğan ilk kadının adı olup, başka bir yumurtadan çıkan ilk erkek Kerema Apo ile eşleşmiştir.

Jalatunda Yer altı dünyasına açılan bir kuyunun adıdır.

Janaka Hint efsanesi Mahabharata’nın Endonezya versiyonunda Arjuna’nın adıdır.

Janggala Bali adası halkının inanışında kurbağa başlı bir çocuk olarak doğmuş ve Dahavati adlı prensesle evlenince yakışıklı bir gence dönüşmüştür.

Jevata Borneo adasında tanrılara verilen genel isimdir.

Jin Laut Bir deniz cininin adı olup, Java adasında Güney Okyanus tanrıçasının hizmetkârı olduğuna ve insanları göğüslerine oturarak öldürdüğüne inanılırdı.

Kakaluk Timor adası halkının inanışında içi taş dolu bir torba olup, savaşçıları koruyan bir tılsımdır.

Kala 1. Java ve Bali halkının inanışında zaman ve ölüm tanrısının adı olup, gençleri anlaşma karşılığında belirli bir zaman için zengin edip, zamanı geldiğinde ruhlarını almaya gelmektedir.

2. Bali adası halkının inanışında bir iblis grubunun adıdır.

Kala Rau Bali mitolojisinde bir iblisin vücutsuz başının adı olup, ay tanrıçası Ratih’in sürekli peşindedir. Ratih’i yakalaması ay tutulmasına sebep olur.

Karaeng Lav Şiva’nın penis formundaki görünümlerinden birisi olan bir deniz tanrısıdır.

Karna Suria ile Kunti’nin oğlu olan Javalı bir savaşçının adıdır.

Kekeko Konuşabilen ve yetimlere yiyecek bulup getiren bir kuşun adıdır.

Kerema Apo Papua halkının inanışında bir kaplumbağa yumurtasından doğan ilk erkeğin adı olup, başka bir yumurtadan çıkan ilk kadın İvi Apo ile eşleşmiştir.

Kevanambo Papua halkının inanışında insan eti yiyen bir devin adı olup, insanları kandırmak için kadın formuna bürünebilmektedir.

Kiavari Java halkının ölülerin ruhlarına verdiği isimdir.

Kidul Java halkının inanışında bir deniz ve fırtına tanrıçasının adıdır.

Kili, Devi Kili Bali adası halkının inanışında pirinç tanrıçası Sri’nin adlarından birisidir.

Kilibob Papua Yeni Gine’de tapınılan yerel bir tanrının adıdır.

Kilyakai Yeni Gine halkının inanışında kötü huylu orman ruhlarının adıdır.

Kinharingan Borneo halkının inanışında Munsumundok’un kocası olan bir yaratıcı tanrının adıdır.

Kitap Ngelmu Java adası kökenli bir büyü kitabının adıdır.

Klieng Borneo adasında yaşayan Dayak halkının inanışında bir ağacın budağından doğduğuna inanılan şekil değiştirebilen savaşçı kahramanın adıdır.

Koravas Java halkının inanışında kör kral Drestarata’nın yüz oğlunun adıdır.

Kumokomba Likhambene’nin oğlu olan bir kader tanrısının adıdır.

Laki Tenangan Borneo adasında yaşayan Kaya halkının inanışında en önemli tanrının adı olup, ‘Dali Matei ‘adlı Ruhlar diyarının efendisidir.

Langit Bir gök tanrının adıdır.

Latura Pulau Nias adası halkının inanışında ölüler tanrısının adı olup, gök tanrı Lowalangi’nin erkek kardeşidir.

Liliu  Papua Yeni Gine’de kutsal efsanelere verilen isimdir.

Lolok Sulavesi adasında yaşayan Minahasa halkının inanışında küçük adamlardan oluşan bir halkın adıdır. Lolokların kaygan olduklarından dolayı elle yakalanamayacağına, yakalandıklarında ise kurtulmak için bol miktarda pirinç ve et vaat ettiklerine inanılmaktadır.

Lovalangi Nias halkının inanışında insan ırkının yaratıcısı olan gökyüzü ve rüzgâr tanrısının adıdır.

Mahameru Java adası kozmolojisinde tanrıların zirvesinde yaşadığı bir dağın adıdır.

Mahatala Dayak halkının inanışında yaratıcı bir tanrının adı olup, Jata ile Satang’ın babasıdır.

Makan Gadungan Java halkının inanışında kaplanın gövdesinde insanın ruhuna sahip olan bir yaratığın adıdır.

Mangala Bulan Batak halkının inanışında en önemli tanrı olan Mulajadi na Bolon’ın karısı Manuk Patiaraja’nın yumurtalarından çıkan üçüncü çocuğun adıdır.

Manuk Patiaraja Batak halkının mitolojisinde en önemli tanrı Mulajadi na Bolon’un karısının adı olup, sonradan tanrı olacak üç çocuğunu yumurtlayarak doğurmuştur.

Matakau Moluk adalarında meyve ağaçlarına asılan bir tılsımın adı olup, bu meyveleri çalanlara hastalık ve ölüm getireceğine inanıldığından hırsızları uzak tutmaya yaramaktadır. Matakau, ‘kırmızı gözler’ anlamına gelmektedir.

Mavi Nilüfer Bali adası halkının inanışında bir gök tanrıçasının adıdır.

Men Brayut Bali halkının inanışında anneliğin kişileştirilmiş formu olan bir karakter olup, ‘Bereketli ana’ anlamına gelmektedir.

Mulajadi na Bolon Sumatra adasında yaşayan Batak halkının aynı zamanda yaratıcı olan en önemli tanrısının adı olup, Batak dilinde ‘en büyük tanrı’ anlamındadır

< debata ‘tanrı’ + bolon ‘en büyük’

Karısı Manuk Patiaraja’nın üç yumurtasından üç çocuğu olmuştur: Batara Guru, Mangala Bulan, Soripada.

Namora Yeni Gine halkının inanışında Maruka Akore’nin annesi olan ilk kadının adıdır

Narada Bir Java efsanesinin adıdır.

Narvoje Papua adası halkının inanışında çocukları kaçıran bir bulut ruhunun adıdır.

Navang Vulan, Devi Navang Vulan Java adası halkının inanışında ay tanrıçasının adı olup, aynı zamanda özellikle kadınlar tarafından aşk ve bereket tanrıçası olarak saygı görür.

Ndara Sulavesi adası halkının inanışında Ölüler diyarı tanrısının adıdır.

Nilavati Java adası halkının inanışında bir ejderha tarafından esir edilmiş bir su perisinin adı olup, ‘Çivit Otu’ anlamına gelmektedir. Kral Manumayasa’nın oğlu Bambang Kalingga Sakutren yılanı öldürüp kızla evlenmiş, çiftin Sakri adında bir oğulları olmuştur.

Omang Sumatra adasında yaşayan Batak halkının inanışında usta hırsızlar olan küçük insanlara verilen isimdir.

Omonga Sulavesi adasında yaşayan Tomori halkının inanışında ayda ikamet eden pirinç tanrısının adı olup, bu tanrı için ambarda bir miktar pirinç ayrılır.

Pane na Bolon Batak halkının inanışında yılan veya ejderha formunda bir tanrının adıdır.

Pong Lalondong Sulavesi adasında yaşayan Toraja halkının inancında ruhlar diyarı Puya’nın efendisi olan tanrının adı olup, ‘efendi’ anlamına gelmektedir.

Pue di Songi, Pue m Palaburu Sulavesi adasında yaşayan Toraja halkının en önemli tanrısının adı olup, yeryüzünün düzeninden sorumludur.

Puya Sulavesi adasının güneyinde yaşayan Toroja halkının inanışında yeryüzünün altında güneybatı yönünde bir mevkide olduğuna inanılan ruhlar diyarının adıdır. Bir kişi öldüğünde ailesi ruhunu öteki dünyaya taşıması için bir öküz kesmekte, ölenin bedeni küçük bir mağaraya (bebekse bir ağaç kovuğuna) yerleştirilmekte ve kirli ruhu arındırmayı amaçlayan bir cenaze töreni düzenlenmektedir. Ölü ruh Puya’ya ulaştığında öteki dünyanın efendisi Pong Lallondong tarafından yargılanmakta, hakkında verilen karar olumlu olduğunda Bamba Puang dağına tırmanmasına ve yaşayan insanların koruyucu hamilerinden birisi olmasına izin verilmektedir.

Raeit Ngabal Orman tanrısının adıdır.

Raja Hantuen Borneo adasında yaşayan Dayak halkının inanışında hayaletler kralı adıyla da bilinen bir iblisin adıdır.

Raja İndainda Sumatra adasında yaşayan Batak halkının inanışında gök gürültüsü tanrısının adı olup, tanrılarla insanlar arasında aracılık eder.

Raksasa, Reksoso El değmemiş ormanlarda yaşayan insan yiyen dev bir iblisin adıdır.

Rambut Sedana, Devi Rambut Sedana Bali adası halkının inanışında refah tanrıçasının adı olup, ‘salang’ adı verilen yaldızlı ve saça benzeyen pek çok ipin asılı olduğu bir maskeyle temsil edilir.

Ratih, Devi Ratih Bali adası kökenli ay tanrıçasının adıdır.

Sileve Nazarate Nias adasının ay tanrıçasının adı olup yaşayan her şeyin kişileştirilmiş formu ve tanrı Lowalangi’nin karısıdır.

Singa Sumatra adasında yaşayan Batak halkının inanışında efsanevi bir yaratığın adı olup, yarı insan yarı bizon formundadır.

Sirao Sumatra yakınlarında bulunan Nias adası halkının tanrısının adı olup, dünyayı ve rüzgâr tanrısı Sihai’yi yaratmıştır.

Siva Hindu yıkım Tanrısı Şiva’nın yöresel adıdır.

Soripada Batak halkının inanışında tanrı Mulajadi na Bolon’ın karısı Manuk Patiaraja’nın yardımıyla evrensel yumurtadan çıkan iyi huylu bir tanrının adı olup, yukarı dünyayı yaratmıştır.

Sri, Devi Sri Hint tanrıçası Lakşmi’ye özdeş olan pirinç tanrıçasının adıdır.

Tingang, Mahatala, Mahataral Borneo adasında yaşayan Ngadju-Dajak halkının inanışında yaratıcı gök tanrının adıdır.

Upulevo Timor adası halkının inanışında bir incir ağacında ikamet eden güneş tanrının adı olup, karısı yeryüzüdür.

Vatu Gunang Farkında olmadan kendi annesiyle evlenen efsanevi Cava adası kralının adıdır.

Vurake Sulavesi adasında yaşayan Toraja halkının inanışında ‘ruh’ kelimesinin karşılığıdır.

Yabuling Papua halkının domuzları yarattığına inandığı bir tanrının adıdır.

Yama Enda Papua halkının inanışında dişi bir iblisin adı olup, genç kız formuna girip cezp ettiği erkekleri yemektedir.

Yama-Raja Bali adasında adaletle ilişkilendirilen Budist bir tanrının adıdır.

Yosun Borneo’da yaşayan Dayak halkının inanışında insan su yosunundan oluşmuştur.

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009

Hint Mitolojisi Sözlüğü (N-Z)

Ekim 30, 2017 - Okuma süresi: 44 dakika

Hint Mitolojisi Sözlüğü adlı alfabetik sözlük çalışmamda Hint tanrıları, Hindu destanları ve efsanelerini maddeleştirmeye çalıştım.

Nagakumara Yağmur ile şimşeği getirip, su ile ilişkilendirilen Caynacı Bhavanavasin tanrılardan birisinin adıdır.

Naga, Nagalar Bhogavati şehrinin altında Patala adı verilen sulak bölgelerde yaşayan yarı yılan yarı insan bir ırkın adı olup, nehir, pınar ve kuyuların koruyucusudurlar. Güney Hindistan’da yağmur ve bereket getirmeleri için bugün bile tapınılmaktadırlar. Kraliçeleri Ananta-Şeşa’nın 1.000 başı olduğuna ve bir gün Nagaların dünyayı ateşe vereceğine inanılmaktadır. Burma’da, Nagalar yarı insan yarı timsah olarak tasvir edilmektedir.

Nagini Kasyapa ile Kadru’nun yavrusu olan bir yılan kızın adıdır.

Naimişa Mahabharata’da bahsi geçen bir ormanın adı olup, Pradeş bölgesinde Gomati hehri havasında bulunmaktadır.

Nakşatras İndra’nın hizmetkârı olan yıldızların adıdır.

Nala, Nalaçakravarti Şatçakravarthin adı verilen 6 efsanevi imparatordan birisinin adıdır. Mahabharata’da anlatılan öyküsünde Nişadha kralı Nala, Vidarbha prensesi Damayanti ile evlenmişse de Tanrıların yolunu şaşırtması sonucu krallığı ile birlikte tüm servetini zar oyununda kaybetmiştir. Kendine saygısını da kaybeden Nala karısını bir ormanda terk ederek kaçmıştır. Kral Niturpa’nın arabacısı olan Nala karısının sadakat ve zekâsı sonucu zar oyununun inceliklerini de öğrenerek krallığını ve karısını tekrar elde etmiştir.

Namuci Asuralar’ın en büyüklerinden birisinin adıdır.

Nanda Puranalara göre Kutsal Gvallar adıyla bilinen bir çoban kabilesinin iyi kalpli lideri olup, Yasoda ile evlenmiştir. Krişna’nın babası Vasudeva oğlunu düşmanlarından korumak için çocukluğunda Nanda ile karısına emanet etmiştir.

Nandaka Vişnu’nun kılıcının adıdır.

Nandi, Nandin Tanrı Şiva’nın üzerine binip yolculuk yaptığı süt beyaz renkli boğanın adıdır.

Narada Brahma’nın oğlu olup, Hindu azizlerinin ulaşacakları en önemli mertebe olan brahmarşilerden birisidir.

Naraka Sıcak ve soğu pek çok kat-mandan oluşan ölü ruhların işkence gördüğü cehennemin adıdır.

Naranarayana Urvaşi’nin babası olan bir bilgenin adıdır.

Narasinha, Narasinga, Naraşimha Puranlar ve Upanişadlarda bahsedildiğine göre Vişnu’nun dördüncü vücut bulmuş formu olup yarı aslan yarı insan olarak tasvir edilmektedir. Rakşasa Hiranyakşa’nın ağabeyi Hiranyakaşipu kardeşini öldüren Vişnu’ya savaş açınca Vişna Narasimha şekline girerek düşmanıyla savaşmıştır.

Narasinhi Narasinha’nın saktilerinden, astamataralardan ve navasaktilerden birisi olan bir ana tanrıçanın adıdır.

Narayana Tanrı Vişnu’nun Sanksrit adı olmasına karşın, aynı zamanda Brahman ile özdeşleştirilmiştir. Şesanaga adı verilen başlangıç okyanus yılanın, vücudunda yatan ilahi varlığının da olup kimi kaynaklarda ilk insan olarak kayıtlıdır.

Nari-mariama Bir bereket tanrıçasının adıdır.

Nasuki İndra ile kavga edip lanetlenen Şiva yeryüzüne yağmur yağdıramayınca Nasuki adlı tanrısal yılanı ip gibi kullanarak ucuna dağları bağlayıp sallamak suretiyle denizi köpürterek yeryüzüne su sağlamak işinde kullanmıştır.

Nataraja Tanrı Şiva’nın isimlerinden birisi olup, Sanksritçe ‘dansın kralı’ anlamındadır.

Nidra Uyku tanrıçasının adı olup, bazı kaynaklarda Brahma’nın dişil formu olduğundan bahsedilir.

Nilakantha Şiva’nın takma isimlerinden birisi olup ‘Mavi Gırtlak’ anlamındadır.

Nirriti, Nirruti Yıkımın kişiselleştirilmiş formu olan Vedik kötülük tanrıçasının adıdır.

Nirrta Nirriti’nin erkek formu ve kocasıdır.

Odisi, Odissi, Orissi Doğu Hindistan’da Orissa devletinin tapınaklarında doğup gelişmiş geleneksel bir dansın adı olup, devadasisler (tapınakların dişi dansçıları) tarafından gerçekleştirilir.

Ok Aşk tanrısı Kama ve savaş tanrısı Karttikeya’nın sembolü oktur.

On Güney Hindistan’da Nigeri dağlarında yaşayan Toda halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, karısı Pinakur ile birlikte Toda halkını ve sığırları yaratmıştır.

Pabuji Rajastan manzum destanlarında bahsi geçen bir kahramanın adıdır.

Paluga Andaman adaları halkının inanışında şimşek ve rüzgâra hükmeden gök tanrının adıdır.

Pancaraksa Köyleri koruyan ve insanlara uzun ömür veren beş tanrıçanın ait olduğu bir grubun adıdır.

Pançantra Sankritçe ‘beş kitap’ anlamına gelip, çeşitli efsaneleri içeren bir kitabın adıdır.

Pandava Kral Pandu’nun soyundan gelenlere verilen isim olup, Sanksritçe ‘Pandu oğulları’ anlamına gelmektedir. Mahabharata’da iki Bharata ailesi olan iyi Pandavalar ile kötü Kauravaların savaşı anlatılmıştır. Hintlilerin geleneksel ahlak değerleri ve geleneklerini yücelten kahramanların hikâyesinin MÖ 10. yüzyılda yaşandığı sanılmaktadır.

Bu savaşta yer alan beş Pandava prensi şunlardır:

• Kunti’nin oğulları: Yudhişthira, Bhima, Arjuna
• Madras kralı’nın kız kardeşi Madri’nin oğulları: Nakula, Sahadeva

Pandu Vyasa ile Viçitravirya’nın oğlu, Dhritaraştra ile Vidura’nın kardeşi ve Mahabharata’da adı geçen beş Pandava prensinin babası olup, Sanskrit ‘Solgun olan’ anlamına gelmektedir. Lanetlenerek kısır bırakılan Pandu eşlerinin tanrılara yalvarması sonucu beş çocuk sahibi olmuştur.

Parasurama Vişnu’nun beden bulmuş on formundan (avatar) altıncısının adı olup, ‘Baltalı Rama’ anlamına gelmektedir.

Parjanya Yağmur ve bitkilerin yeşillenip büyümesinin tanrısının adı olup, Rig Veda’sında boğa formunda tasvir edilir.

Parsva Yirmi dört Tirthamkaras’ın sondan bir öncekinin adı olup, iblis Meghamalin’e karşı yedi yılan başlı kral Dharana tarafından korunmaktadır.

Parsavanatha [Caynacılık] MÖ 8. yüzyılda yaşadığı sanılan bir bilgenin adı olup, Vaynacı öğretinin kurucusu sayılmaktadır.

Parvati Yıkım tanrısı Şiva’nın karısının isimlerinden birisi olup, dağ tanrıçası görünümündedir.

Pişaşas Vedalarda adı geçen kötü ruhlu bir orman cininin adı olup, kadınların rüyalarına girerek onlarla cinsel ilişkiye girmektedir.

Pişauçis Erkeklerin rüyalarına girerek onlarla cinsel ilişkiye giren dişi iblislerin adıdır. Bkz. Succubus

Pitru-ganas Pitruloka’da yaşayan ölü ruhların adıdır.

Piva Su tanrısının adı olup, Aşkeyasa’nın görünümlerinden birisidir.

Pradyumna Krişna ile Rukmini’nin oğlunun adı olup, aşk tanrısı Kama’nın vücut bulmuş hali olduğuna inanılmaktadır.

Prajapati Brahma’nın aklından kök alan ilahi yaratıkların adları olup, Vedalarda pek çok tanrı için kullanılmıştır.

Preta, pali, peta Budist gelenekte aç hayaletlerin adı olup insan formunda, şiş göbekli küçük ağızlı olarak tasvir edilmektedirler.

Prisni Yeryüzü ve karanlık tanrıçasının adı olup, Rudra’nın karısı, Marut adı verilen küçük fırtına tanrılarının annesidir.

Prthivi, Prithivi Vedalarda bir yeryüzü tanrıçasının adı olarak geçmektedir.

Puçan Toplantı, meclis tanrısının adıdır.

Puranalar Eski efsaneleri içeren ve MÖ 2. yüzyılda şair Vyasa tarafından yazıldığı sanılan Sanksritçe metinlerinden oluşan otuz altı kitaplık bir koleksiyonun adıdır.

Puranalar Beş temel bölümden oluşmaktadır:

1. Kainatın yaratılışı
2. Kainatın yenilenmesi ve yok oluşu
3. Tanrıların soy ağacı
4. Manuların egemenliği
5. Güneş ve Ay ırkı hikâyeleri

Pusari Veda döneminde güneş tanrı formlarından birisine verilen isimdir.

Puskara Nala efsanesinde, Nala’nın tahtı ve paralarını kumarda kazanan kardeşinin adıdır.

Puşan Sığır sürülerinin koruyucu tanrısı olup, güneşle ilişkilendirilmekte, yolculara kılavuzluk edip, ölülerin ruhlarını yönettiğine inanılmaktadır.

Putana Daityaların kralı Bali’nin kızı ve dişi bir iblisin adı olup, çocukların hastalanmasına ve düşüklere sebep vermektedir. Krişna’yı öldürmeye çalışmışsa da başaramayıp kahraman tarafından öldürülmüştür.

Radha Krişna’nın sevgilisi olan bir çoban kızın adıdır.

Rahu Sekiz siyah atın çektiği bir arabada gökyüzünde dolaşan ve güneş ve ayı yutmak için ağzını sonuna kadar açmış ay ve güneş tutulmasına sebep olan bir iblisin adı olup, genellikle gövdesi olmayan bir ejderha kafası formunda tasvir edilmektedir.

Rakşa, Rakşasa Tanrılara karşı savaşan ve geceleri ise kuş, köpek veya iskelet şekline girerek insanlara zarar veren kötü ruhlardan oluşan bir gruptur.

Raktavija Cinlerden oluşan ordunun komutanıdır.

Ram Genel olarak tüm tanrılar için kullanılan Hintçe bir terimdir.

Rama, Ramaçandra Tanrı Vişnu’nun yedinci avatarının adı olup, Ramayana manzum destanının kahramanıdır. Efsaneye göre Ayudha prensi Rama, üvey kardeşinin yalanlarına inanan babası kral Dasaratha tarafından ülkesinden kovulunca, karısı Sita ile birlikte bir ormanda yoksul bir hayat sürmeye başlamıştır. Şeytanlar kralı Ravana, Sita’yı kaçırınca peşinden giderek çetin mücadelelerden sonra karısını kurtarmış, ardından babasının tahtını elde etmiştir.

Rati Cinsel arzu tanrıçasının adı olup güneş tanrısı Dakşa ile aşk tanrıçası Kama’nın kızıdır.

Ratri Şafak tanrıçası Uşas’ın kız kardeşi olan gece tanrıçasının adıdır.

Ravana Seylan adasının efsanevi 10 başlı ve 20 kollu iblis kralının adı olup, Rama tarafından karısı Sita’yı kaçırdığı için öldürülmüştür.

Ravi Ayların koruyucusu olan Aditya adlı tanrılardan birisidir.

Remanta Cennetin doğusundaki çeyrek arazinin ve at tanrıların kralının adı olup, kırmızı bir at üzerinde kırmızı bir bayrak taşırken şahin ve akbabaların eşliğinde tasvir edilir.

Rhibus Zanaat, binicilik ve güneş tanrılarına verilen isimdir.

Ribhu İnsanlara dostça davranan hava cininin adıdır.

Rig Veda Dört kutsal Hint yazması olan Vedalardan en eskisi ve en önemlisinin adıdır (diğer üçü: Yacur, Sama, Atharva). Rig kelimesi Sanskrit ‘dua’ anlamına gelmekte olup, Rig-Vedalar 10 bölüme (mandala) ayrılmış, 1028 ilahiden (sukra) meydana gelmiştir.

İndra’ya (Rig-Veda’dan)

1. Doğduğundan beri tanrıların ilki olan, tanrıları kudretiyle kuşatan; başarılarının büyüklüğü, atılganlığı altında dünyaları titreten: İşte o, ey insanlar, İndra’dır! 2. Kayar gibi olan toprakları yerlerine yerleştiren, öfkeli dağları tutup durduran, atmosferleri ölçerek uzaklarda göklere destek vuran: İşte o, ey insanlar, İndra’dır!. 3. Ejderhayı öldürerek yedi nehri akıttıran, inekleri Vala mağarasından dışarı çıkaran iki taşın arasında ateşi meydana getiren ve savaşlarda ganimetleri toplayan: İşte o, ey insanlar İndra’dır. 4. Her şeye ilk adımını attıran, Dasaların ırkını şaşkına çevirerek gizlenmek zorunda bırakan, kumarda ortaya sürülen bütün paraları kazanan bir kumarbaz gibi zenginliklerini cimriden alan: İşte o, ey insanlar İndra’dır!… 5. Zayıflara, imdadına koşulmasını isteyen mutsuz brahmana cesaret veren, değirmen taşının dönmesi için beygiri koşanlara ve güzel dudaklı tanrı ‘soma’nın suyunu sıkıp çıkaranlara yardım eden: İşte o, ey insanlar İndra’dır!… 6. Atların, ineklerin ve öküzlerin, insan topluluklarıyla arabaların emrinde bulunduğu, güneşle suların kılavuzu tan kızıllığını yaratan: İşte o, ey insanlar İndra’dır!… 7. İnsanların yenemediği, cenkçilerin yardıma çağırdıkları, her şeyin üstünden gelen ve kıpırdamayanı harekete getiren: İşte o, ey insanlar İndra’dır!… 8. Gökler de, yeryüzü de onun önünde eğilirler; somayı içtiği zaman, kollarında ve elinde yıldırımı tuttuğu zaman atılganlığı karşısında dağlar titrer: İşte o, ey insanlar İndra’dır!…

 

Risis Vedalarda adı geçen şafak vaktinden önce şarkı söyleyen kutsal şarkıcılardır.

Rişi Prajapatis ile ilişki halinde bulunan yedi efsanevi kâhinin adı olup, Sanksritçe ‘bilge’ anlamına gelmektedir.

Rituparna Nala’nın krallığını kumarda ele geçirip, kendine arabacı yapan Ayodha kralının adıdır.

Rohini Krişna’nın babası Vasudeva’nın ikinci karısının adıdır.

Rta Güneşin doğup batması, nehirlerin akması, ağaçların büyümesi canlıların doğması ve ölmesi gibi olaylardan oluşan evrensel düzen için kullanılan kelimedir.

Rudra, Nilakantha Vedalarda adı geçen kötü niyetli rüzgâr ve fırtına tanrısının adı olup, küçük rüzgâr tanrıları olan Marutların babasıdır. Sanksritçe ‘uluyan’ anlamına gelen Rudra, ölüm tanrısı olarak da kabul edilmektedir.

Rukmini Krişna’nın karısının adıdır.

Rupadhatu Budist inanışında Tarıların dört katlı ikametgâhına verilen isimdir.

Sadhyalar Büyük tanrılara yapılan ibadet ve ayinlere bekçilik eden önemsiz bir tanrıların adıdır.

Sahadeva Madri’nin ilk karısından olan ikiz oğullarından birisinin adıdır (diğeri: Nakul) Bkz. Pandavalar

Sajigor Hindukuş bölgesinde yaşayan Kalas halkının en önemli tanrısının adıdır.

Sakini Dişi iblislerin adıdır.

Sakuni, Şakuni Mahabharata destanında Gandhari’nin kardeşi, Duryodhana’nın amcası olarak bahsi geçen kötü yürekli bir kumarbazdır. Yeğeninin Pandava ailesinden kral Yudhisthira’nın tahtını hileli bir zar oyununda kazanmasını sağlamıştır. Sakuni, Kurukşetra savaşında yeğeninin yanında yer almış, Sahadeva şavaşında Pandavalardan birisi tarafından öldürülmüştür.

Sakuntala, Şakuntala İmparator Bhantala’nın annesi ve Paurav hanedanının kurucusu Duşyanta’ın karısı olup, oğlunun kahramanlıkları Mahabharata’da anlatılmaktadır.

Sakya Buda’nın babasının adıdır.

Sama Veda Dört Veda grubundan birisinin adı olup, Soma törenlerinde kullanılan ilahileri içermektedir.

Samantabadra, Kakrapani Adaletin kişileştirilmiş formunun adıdır.

Samskara İnsanın yaşamı boyunca şahit olduğu arınma törenlerinin adı olup, Sanskritçede ‘dini törenler’ anlamına gelmektedir.

Sani, Sanaisçara, Souri, Manda Güneş tanrısı Surya ile Çaya’nın oğlu olup sefalet ve sıkıntı verdiğine inanılan Satürn gezegeninin kişileştirilmiş formu olan bir tanrıdır.

Sarama Tanrı İndra’ın köpeğinin adı olup, Sanskritçedeki sri ‘koşmak’ kelimesiyle ilişkilidir.

Saranyu Güneş tanrısı Surya’nın karısı olup, şafak tanrıçası olarak kabul edilmektedir.

Sarasvati Bereket, refah yazı yazma, öğrenme ve konuşmanın koruyucusu olan bir nehir tanrıçasının adı olup Brahma’nın eşidir.

Sati Daksha’nın kızı ve Şiva’nın karısı olan bir tanrıçanın adı olup, Şiva Sati’nin babasına kötü davranınca kendini kutsal ateşe atıp yanmıştır.

Satyavan Satviri’nin yiğit ve yakışıklı kocasının adıdır.

Savitar, Savitr Vedalarda adı geçen bir güneş tanrısının adı olup, gökyüzünde altın bir araba ile seyahat etmektedir.

Savriti Güneş tanrısı Savitar’ın kızının adıdır.

Siddhalar, Siddhas 1. Sihirli güçlere (siddhi) sahip önemsiz tanrılar grubunun adıdır.

2. [Caynacılık] Aydınlanma mertebesine ulaşmış, sihirli güçlerle donatılmış çilekeş rahiplerin adı olup genellikle düşük kastlara mensupturlar.

Simha Sanskritçede ‘aslan’ anlamına gelip Buda’nın lakaplarından birisidir.

Singbonga Doğu Hindistan’da Bihar ve Orissa devletlerinde yaşayan Munda halkının en önemli tanrısı olan yaratıcı güneş tanrının adıdır.

Siri Karnataka bölgesinde yaşayan Tulu halkının kuşaktan kuşağa aktardığı manzum bir destanın adıdır.

Sita Vişnu’nun yedinci avatarı olan Rama’nın annesi olup on başlı iblisler kralı Ravana tarafından kaçırılmıştır. Vedalarda bereket tanrıçası olarak geçmektedir.

Sitala Bengal halkının inanışında eşeğe binmiş çirkin bir kadın olarak tasvir edilen çiçek hastalığı tanrıçasının adıdır.

Skambha Brahma’nın erkeksi yarısı Puruşa için kullanılan bir isimdir.

Skanda Şiva’nın ilk oğlu olan savaş tanrısının adıdır.

Soma Vedik ayinlerde kullanılmak için meyvelerinden içeni sarhoş eden bir içecek yapılan bir bitki ve yapılan içeceğin adıdır. Ateş tanrısı Agni tapımı sırasında coşarak kendinden geçmek isteyen rahipler tarafından kullanılmaktaydı.

Sri, Şri Güzellik ve talih tanrıçası Lakshmi’nin isimlerinden birisidir.

Sruti Brahmancılığın kutsal kitaplarından birisinin adıdır.

Subahu Kumarda her şeyini kaybeden kocasının Damayanti’ye zor zamanında yardım eden bir kraliçenin adıdır.

Suddhodana Buda’nın babasının adı olup, Kstariya kabilesinin lideridir.

Sudharma Tanrı İndra’nın Svarga’da (cennet) bulunan sarayının adıdır.

Sudjaje [Slav Mitolojisi] İnsanoğlunun kaderine hükmeden dişi tanrıçaların adlarıdır.

Sudra Hindu kastlarının en alt tabakası olan işçi sınıfının adıdır.

Sugiata Buda’ya verdiği sütlü yemeklerle ermişliğin kapısını açtığına inanılan genç kızın adıdır.

Sugriva Ramayana destanında adı geçen bir maymun kralın adı olup, Rama’nın Sita’yı bulmasına yardım etmiştir.

Sukhavati Sanskrit ‘Kusursuz ülke’ anlamına gelen terim cennet anlamında kullanılmaktadır.

Sukra Daityaların papazı ve öğretmeninin adı olup, Venüs gezegeni tanrısıdır. Kaavya (Kavi’nin oğlu), Bhargava ve Daitya-guru adlarıyla da bilinir.

Sulikatta Tamarra nehrinin kişileştirilmiş formu olup, yeryüzündeki tüm nehirlere hükmettiğine inanılmaktadır.

Suparşa Caynacı sembo-lizmde varolmanın dört aşamasını (tanrıların dünyası, insanların dünyası, hayvanların dünyası, cehennem) temsil eden ve swastika ile sembolize edilen yedinci kurtuluş tanrısının (Tirthankara) adıdır.

Sura Vedalarda şarap tanrıçası olarak adı geçmektedir.

Svaha, Svadha Ateş tanrısı Agni’nin karısı olan önemsiz bir tanrıçanın adıdır.

Svarga Tanrı İndra’nın Meru dağında yer alan cennetinin adı olup başkenti Amaravati’dir.

Şakti, Şakti, Sakti Şiva’nın karısı olan büyük Tanrıça Devi’nin cömert ve yardımsever formunun Tantrik adıdır.

Şasti Çocukların koruyucu tanrıçasının adıdır.

Şastra [Hinduizm] Dini yasakları içeren kutsal kitapların adıdır.

Şatarupa Brahma’nın yarattığı ilk kadın olup, Manu’nun eşidir.

Şesanaga Başlangıç okyanusunda yüzen dev yılanın adı olup, aynı zamanda Naga adlı bin başlı yılan halkının kralıdır.

Şiva Trimurti adı verilen büyük tanrılar üçgenindeki tanrılardan birisinin adı olup (Diğerleri: Brahma, Vişnu) yıkım ve rejenerasyondan sorumludur. Parvati/Devi’nin eşi olup üç gözlü ve çok kollu tasvir edilir.

Tamarra Hindistan’da bir nehrin adı olup, Sulikatta adlı tanrı tarafından korunmaktadır.

Tamas [Hinduizm] Üç Guna’dan birisi olup karanlık, cehalet ve sessizliği temsil etmektedir.

Tapas [Hinduizm] Maddi dünyanın nimetlerinden uzak münzevi hayat yaşayan fakirlerin katlandığı sıkıtı ve acının adıdır.

< Sanskritçe ‘ateş’

Tapati Himalaya Dağlarının eteklerinde yaşayan güzel bir bakirenin adı olup güneş tanrısı Surya ile karısı gölge tanrıçası Çhaya’nın kızıdır.

Tara Brihaspati’nin karısı olan bir yıldız tanrıçasının adı olup, Sanskrit ‘kurtarıcı kadın’ anlamına gelmektedir.

Taraka Tüm dünyaya boyun eğdirmek isteyen güçlü bir iblisin adıdır.

Tavşan Şaşa adlı yaban tavşanının ayda yaşadığına inanılmaktadır.

Trisiras Brahman Tvashtri’nin oğlu olup üç başlı olarak tasvir edilir. İlk kafasıyla Vedaları okurken ikincisiyle yemek yer üçüncüsüyle ise etrafında neler olup bittiğini gözlemlemektedir.

Tvaştri, Tvaştar, Tvaştri Esnaf ve zanaatkârların tanrısının adıdır.

Ugrasena Krişna’nın Kansa’nın ölümünden sonra tekrar tahta geçirdiği Kansa’nın dedesinin adıdır.

Ugrasravas Mahabharata öykülerini ilk anlatan ozanın adıdır.

Uma Işık ve güzelliğin kişieştirilmiş formunun adıdır.

Upanişadlar Vedaların felsefî yorumlarını içeren ve büyük bölümü MS 6. yüzyıldan kalma yaklaşık 150 civarında eseren oluşan kutsal metinlerin adıdır.

< Sanskritçe upanişad ‘yakın oturmak’; (guru adı verilen öğretmene) upa ‘yakın’ + ni ‘aşağı’ + şad ‘oturmak’

Urvasi Aşk ve sevda tanrıçasının adıdır.

Uşas, Usas Şafak tanrısının adıdır.

Uşaş Şafak tanrıçasının adı olup, Gök Tanrı’nın (Diaus Pitar) kızı, Gece Tanrıçası Nakta’nın ve Asvinlerin kardeşidir.

Uşnişa Buda’nın saç topuzunun adı olup, Bodhisattavaların belirtilerinden (lakşana) birisidir.

Utpala Vişnu’nun karısı Laksmi’nin Sanskrit ‘Mavi Lotus Çiçeği’ anlamına gelen tacının adıdır.

Vaç, Vac Geç dönemde Srasvati ile ilişkilendirilen konuşma ve güzel söz söyleme yeteneği tanrıçasının adı olup Vedaların anasıdır.

< Sanskrit vac ‘kelime; dil’

Vahguru  Sih inancında tek ver gerçek tanrının adı olup, Hinduizm ve İslam’ın etkisiyle geliştirilmiş olmalıdır.

Vaiseşika MS 1. Yüzyılda kurulan bir Brahman tarikatının adıdır.

Vaisampayana Bir Hintli keşişin adı olup Ugrasravas’ın öğretmenidir.

Vaisravana Dünyanın dört Budist koruyucusundan kuzeyde yer alanın adıdır.

Vaisya, Vaişya [Hinduizm] Tüccar ve çiftçilerden oluşan 3. Hindu kastının üyelerinin adıdır.

Vaişnavism Bkz. Gaudiya Vaişnavism

Vajra Sanksritçe ‘şimşek’ ve ‘elmas’ anlamlarına gelen kelime tanrılar kralı (Vedik) İndra’nın gönderdiği yıldırımlarla özdeşleştirildiğinden hem Budizm hem de Hinduizm’de önemli bir semboldür. Tibet dilinde eşanlamlı kelime ‘dorje’ olup, Tibetli lamaların dini ayinlerde sağ ellerinde taşıdıkları bir çeşit asadır. Kimi hikâyelerde çileci bir sofunun kemiklerinden yapıldığından bahsedilmekteyse de üç ayrı niteliği rivayet edilmektedir:

1. Evrenin en sağlam maddesinden yapılmış olup yıkılmaz ve yok edilmez
2. Amacına uygun olmayan bir işte kullanılamaz
3. Gücü herzaman kendine geri döner.

Vajra, Budizm’in üç ana kolundan birisi olan Vajrayana’nın sembolüdür. Tantrik gelenekte ise Sunyata’nın sembolü olarak kabul görmektedir.

Vajrabhairava Manjuşri’nin görünümlerinden birisi olan, ölüm tanrısı Yama ile mücadele eden bir Budist tanrının adıdır.

Vajrapani Başlangıçta Gautama’nın koruyucusuyken sonradan Tanrı İndra’ya dönüştürülen yıldırım cininin adıdır.

Vajrayana Aydınlanmış kişilerin kusursuz davranacağına inanan bir Mahayana okulunun adıdır.

Vak Konuşmanın kişileştirilmiş formu olup, büyü sayesinde ortaya çıktığına inanılmaktadır.

Vamana Vedalarda adı geçen Vişnu’nun beşinci avatarın adı olup, cüce formundadır.

Vanadevatas Vedalarda adı geçen ağaç ruhlarının adıdır.

Varaha Tanrı Vişnu’nun yaban domuzu formundaki onuncu avatarının adıdır. Hiranyaksa adlı iblis yeryüzünü denizin dibine sürüklemek isteyince Vişnu iblise engel olmak için yabandomuzu olarak vücut bulmuştur.

Varuna Vedalarda bin gözlü gökyüzü tanrısı ve toprağın efendisi olan gece tanrısının adı olarak geçmektedir. Varuna, Makara adlı bir deniz yaratığının üzerine ata biner gibi binerek dolaşmakta, insanları yargılayıp sürekli gözlemlemekte, kötü olanları cezalandırmaktadır. Fars tanrısı Ahura Mazda’nın öncülü olmalıdır.

Vasishtha  Rişilerden (şair) birisinin adı olup, Şiva’nın beyaz dilek boğası Nandi’nin boğanın tüm ihtiyaçlarını karşılayan sahibidir. Puranalarda Prajapatilerden birisi olarak geçmektedir

Vasudeva Vedalarda Krişna ile Balarama’nın babasının adı olarak geçmektedir.

Vasuki Nagaların kralının adı olup Sesha ile benzerdir.

Vasular Vedalarda İndra’nın sekiz hizmetkârının adı olarak geçmekteyken geç dönemde Vişnu’nun hizmetkârı olmuşlardır. İkisinin rolü İndra ve Agni’ye diğerleri toprak, rüzgâr, hava, güneş, ay, yıldızlar ve gökyüzü tanrılarına dönüştürülmüştür.

Vayu, Vatu Rüzgâr tanrısının adı olup, dev Puruşa ‘nın nefesinden doğduğuna inanılmaktadır.

Veda-Vyasa Tanrı Vişnu’nun beden bulmuş bir formunun adıdır.

Vedalar Hinduizm’in MÖ 1500-1200 yılları arasında Sanskrit dilinde yazılmış, dört kitaptan oluşan en eski kutsal metinlerinin adıdır. Bölümleri:

1. Rig Veda: Dua metinleri
2. Atharva Veda: Büyü metinleri

3. Sama Veda: Şarkı ve ilahiler

4. Yacur Veda: Dini özdeyişler

İnsanoğlun en eski kutsal kitabı olan vedalar Hint Mitolojisi’nin en önemli efsanelerini içermektedir.

1. Samhitalar
2. Brahmanalar
3. Aranyakalar
4. Upanişadlar

< Sankritçe veda ‘bilgi’ < vid ‘bilmek’

Vedanta [Hinduizm] Hint felsefesinin altı Ortodoks sisteminden (darşan) birisinin adı olup, Sanskrit ‘Veda’nın sona ermesi’ anlamına gelmektedir.

Vedizm MÖ 1500 yılında Arilerin Hindistan’ı işgali sırasında dört kutsal kitaptan ve sayısız tanrıdan oluşan Veda öğretisi ülkeye yayılmıştır. Tanrıların en önemlisinin adı İndra olup diğer büyük tanrılardan bazıları şunlardır:

Mitra, Vişnu, Agni, Şiva, Varuna, Rudra

Videhamukti [Hinduizm] Son kurtuluş anlamında kullanılan bir terimdir.

Vidya [Hinduizm] Sanskrit ‘öğrenmek, bilim, bilgi’ anlamlarına gelen bir kelimedir.

Vidyadhara İndra’nın hizmetkârlarından birisi ve Veda’larda adı geçen sihirli bir ilacın adıdır.

Vinata Dakşa’nın kızı, Kadru’nun kız kardeşi, Kasyapa’nın eşi, Aruna ve Daruda’nın annesidir

Vira [Hinduizm] Kurtuluşa ulaşmak için hiç bir fedakarlıktan kaçınmayan kahramanlar için kullanılan bir terimdir.

Virabhadra Şiva’nın yarattığı bir canavarın adıdır.

Viraj Brahma’nın yarattığı bir başlangıç yaratığının adıdır.

Visuddha-Çakra [Hinduizm] Boyunda tiroid bezi civarında bulunan bir çakranın adıdır.

Visvakarma Demircilik ve zanaatkârlık tanrısıdır.

Vişnu Brahma ve Şiva ile birlikte Hint panteonun en önemli üç tanrısından birisi olup evrenin koruyucusudur.

Mahabharata’da pek çok adı geçmekte ve Vishnu Sahasranama (Vişnu’nun bin adı) terimiyle ifade edilmektedir.

Vitthakalai Ayyavazhi inanışında Tanrı Kali’nin heryanı altınlarla dekore edilmiş savaş arabasının adıdır.

Vivasvat, Vivasvan Tanrıların oturduğu şehirlerin mimarı olarak saygı gören güneş tanrısının adıdır.

Vritra Asura’lardan birisinin, muhtemelen en güçlüsünün adı olup, başı gökyüzüne değecek kadar büyük ejderha ya da yılan formunda tasvir edilmektedir. İndra’nın en büyük düşmanı olup yeryüzüne kuraklık getirmektedir.

Vyantara [Caynacılık] Dört tanrı grubundan birisinin adıdır (diğerleri: Vaimanika, Jyotişa, Bhavanavasi).

Vyasa Vaisampayana’nın öğretmenei olan keşişin adıdır.

Yadavalar Yadu’un torunları olduğuna inanılan Krişna’nın atalarının adıdır.

Yadhapati Varuna’nın adlarından birisi olup, deniz yaratıklarının efendisi olarak tasvir edilmektedir.

Yajna Ruçi ile Dakşina’nın oğlu olarak tasarlanan Vişnu’nun avatarlarından birisinin adıdır.

Yajneşa Vişnu’nun adlarından birisi olup ‘fedakarlığın efendisi’ anlamına gelmektedir.

Yajur Veda Vedalarda adı geçen dört tanrı grubundan birisinin adıdır.

Yak Bengal halkının inanışında hazinelerin koruyucusu olan bir hayaletin adıdır.

Yakşi Mura’nın kızı, Kubera’nın eşinin adıdır.

Yaku Seylan adasında ölü ataların ruhlarına verilen isimdir.

Yali Aslan ile fil karışımı efsanevi bir yaratığın adıdır.

Yalnavakia Upanişadların bazılarını yazan bir keşişin adıdır.

Yam Kutsal bir bitkinin adıdır.

Yama 1. Brahmanizm’de güneş tanrısı Vivasvan’ın oğlu, Ateş tanrıçası Dhumorna’nın kocası olan ölüm tanrısının adıdır. Efendisi olduğu, dört gözlü köpekler tarafından korunan ölüler diyarında ruhları yargılarken kendisine Çitragupta adlı bir katip de eşlik etmektedir.

2. Hinduizm’de güney yarım kürenin koruyucusu olan ölüm tanrısının adı olup, Lokalapaslardan (Dünyanın Bekçileri) ve Adityalardan birisidir.
3. Veda geleneğinde güneş tanrı Surya’nın oğlu olan ve ölümünden sonra ölüler diyarının yolunu bulan ilk insanın adıdır. Kız kardeşi Yami ile birlikte insan ırkının atası olmuşlardır.

Yamaduta Yama’nın hizmetkarlarından birisi olup, yeryüzünden öteki dünyaya giden yolu ölü ruhlara göstermekle yükümlüdür.

Yamapura Yama’nın krallığının başkentinin adı olup, bazı kaynaklarda Yamasadana olarak geçmektedir.

Yami Veda geleneğinde insanoğlunun annesinin adı olup güneş tanrısı Surya’nın kızıdır. İkiz kardeşi Yama ile birlikte insanoğlunun atası kabul edilirler.

Yasoda Nanda’nın karısının adı olup, yeni doğan çocukları öldüren Kansa’dan bebeklerini kurtarmak için çocuk Krişna ile değiştirmişlerdir.

Yaşodhara Dandapani’nin kızı, Buda’nın eşi ve Rahula’nın annesinina dıdır.

Yatu Köpek veya akbaba formundaki iblislerin adıdır.

Yayati Devayani’nin kocası, Devayani’den Yadu’nun, Sarmiştha’dan Anu, Puru ve Turvasu’nun babasıdır.

Yedi Bilgeler Efsanesi Üvey oğluna aşık olup karşılık bulamayınca kendisine tecavüz etmekle suçlayan bir kraliçenin kurbanı olarak babası tarafından ölüme mahkûm edilen prensi kurtaran yedi bilgenin öyküsünün anlatıldığı efsanenin adıdır.

Yek Şekil değiştiren, beyaz takkeli küçük ve tüylü bir yaratıkların adıdır. Boyutlarına karşın bir dağı kaldıracak kadar güçlüdürler ve insanları doğru yoldan çıkarmayı severler. Bir insan onların takkesini çalıp, kafasına takabilirse görünmezlik gücü kazmaktadır.

Yılan Naga adıyla kutsal bir hayvan olarak kabul edilmektedir.

Yogini 1. Sekiz dişil iblisten birisi olup Durga’nın hizmetkârıdır.

2. [Hinduizm] Yoginin dişil formudur.

Yoni Hinduizm’de Şiva’nın eşi tanrıça Şakti’nin sembolü olan kadın cinsel organıdır.

Yudhisthira Pandu ike Kunti’nin oğullarından birisinin adı olup, Arjuna ile Bhima’nın kardeşidir. Mahabharata’da bilgeliği, Maya’ya yaptırdığı olağanüstü güzellikteki saray ve ülkesine kral oluşu anlatılmaktadır.

Yuga Hint kozmolojisinde insanoğlunun geçirdiği dört çağın adıdır. Bu çağlar (Bir tanrı yılı [T.Y] 8.640.000.000 X 365 yıla eşittir):

1) Krita-yuga 1 x [T.Y] sürmüştür

2) Treta-yuga 3.000 x [T.Y] sürmüştür

3) Dvapara-yuga 2.000 [T.Y] sürmüştür

4) Kali-yuga 1.000 [T.Y] sürmüştür

Her çağ bir öncekinden daha kısa olduğu gibi insanoğlunun fiziki ve ahlaki açıdan daha kötüye gitmesine sebep olmaktadır.

Yukşi Sevgililerini iktidarsızlaştıran seks düşkünü dişi bir iblisin adıdır.

Yuşita Buda’nın dünyaya gelmeden önce oturduğu gök tabakasının adıdır.

Zûn Zamin bölgesinde yer alan Zun dağında tapınağı bulunan bir tanrının adı olu, heykelinin gözleri yakuttan yapılmıştır.

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009

ÖNCEKİ BÖLÜMLER

Hint Mitolojisi Sözlüğü (A)

Hint Mitolojisi Sözlüğü (B-D)

Hint Mitolojisi Sözlüğü (E-J)

Hint Mitolojisi Sözlüğü (K-M)

Hint Mitolojisi Sözlüğü (K-M)

Ekim 30, 2017 - Okuma süresi: 30 dakika

Hint Mitolojisi Sözlüğü adlı alfabetik sözlük çalışmamda  Hinduizmin esasları, Hint tanrıları, Hindu destanları ve efsanelerini maddeleştirmeye çalıştım.

Kabandha Devi’nin oğlu olan başsız bir yılan tanrının adıdır. Ravana’nın karısı Sita’yı kaçırınca talihsiz kadının kocasına yardım eden Rama yılanı öldürmüştür.

Kadru Dakşa’nın kızı, Vinata’nın kardeşi, Kaspaya’nın karısı, Vasuki ve Nagas’ın annesi olan bir yılan tanrıçanın adıdır.

Kaikeyi Daşa-ratha’nın karısı ve Bharata’nın annesinin adıdır.

Kailasa Evrenin tam ortasında Himalaya Dağları üzerinde yer aldığına inanılan üzerinde Tanrı Şiva’nın oturduğuna inanılmaktadır. Kimilerine göre ise Şiva Meru Dağı’nda ikamet etmektedir.

Kaitabha Brahma’ya saldırmaya çalışan bir cinin adıdır.

Kakudmati Pradyumna’nın eşi olup, Vişnu’nun görünümlerinden birisidir.

Kala Şatahrada’nın eşi ve Viradha’nın babasıdır.

Kala-Şiva Çift cinsiyetli ölüm tanrısının adı olup, Şiva’nın görünümlerinden birisidir.

Kalaka Dakşa’nın kızı, Puloma’nın kız kardeşi, Kaspaya’nın karısı ve  Danavalar adı verilen 60 bin devin annesinin adıdır.

Kalamukha İnsanlar ve Rakşaların birleşmesinden doğan kötü huylu bir ırkın adıdır.

Kali 1. Çözülme, ölüm ve yıkımın kişileştirilmiş hali olan evrenin kara tanrıçasının adıdır.

2. [Caynacılık] Bir bilgelik tanrıçasının adıdır.

Kali-Yuga Bugün içinde bulunduğumuz dördüncü ve son dünya çağının adı olup, ‘Kara Çağ’ veya ‘Demir Çağ’ olarak da bilinmektedir. MÖ 3102 yılında başlamıştır ve 432.000 yıl sürecektir (Diğer Çağlar: Satya Yuga, Treta Yuga, Dvapara Yuga)

Kalida Kali’nin köle veya hizmetçilerinden birisinin adıdır.

Kalika Durga’nın görünümlerinden birisi olan küçük bir tanrıçanın adı olup, Nirrta’nın saktilerinden birisidir.

Kalinda Kalindi’nin babası olan bir güneş tanrısının adıdır.

Kalindi YAmona nehrinin kişileştirilmiş formunun adı olup, Kalinda’nın kızı ve Krişna’nın pek çok karısından birisidir.

Kaliya YAmona nehrinde yaşadığına inanılan beş başlı yılan formunda bir iblisin adıdır.

Kalki, Kalkin, Kalaki Tanrı Vişnu’nun onuncu ve son (Maha Avatara) vücut bulmuş hali olup, gökyüzünden beyaz bir atın üzerinde inmektedir. Hindu inanışına göre bugün içinde yaşadığımız dördüncü ve son çağda (Kali Yuga ‘Karanlık ve yıkım çağı’) yeryüzüne inecektir.

Kalmaşa-pada İnsan eti yiyen bir kralın adıdır.

Kalpa Brahma, Vişnu ve Şiva’nın tasarladığı evrenin yaratılışı ile sonu arasında geçen periyodik sürelerin (4.320.000.000 yıl) adı olup, sonsuz sayıda kaplalar birbirlerini takip etmektedirler.

Kalpataru İlahî bir dilek ağacının adı olup, insanların arzularının tanrılara aktarılmasına yardım eder.

Kalpavrikşa Dilek dilemek amacıyla ziyaret edilen kutsal bir ağacın adı olup, Rig Vedalarda (1.75; 17.26) bahsi geçmektedir.

Kalu Kumara Yaka Seylan halkının inanışında çocuk doğumunu geciktiren, çocuklarda ateş ve çeşitli hastalıklara sebep olan bir iblisin adıdır.

Kama Aşk tanrısının adı olup, Laksmi’nin oğludur. Ok ve yay taşıyan bir genç olarak tasvir edilip Yunan Eros’una benzemektedir.

Kamadhatu Dünveyi arzular ülkesinin adıdır.

Kamadhenu İnek, kartal ve tavus kuşu karışımı bir yaratığın adı olup, kutsal kabul edilmekte olup, okyanusların çalkalanması sırasında ortaya çıktığına inanılmaktadır.

Kamakşi Tamil halkının inanışında Şiva’nın saktilerinden birisi ve Parvati’nin görünümlerinden olan bir aşk tanrıçasının adıdır.

Kamala Mahavidyalardan birisi olan Maharatri’nin görünümlerindendir.

Kamalamitra Karısının güzelliğiyle övününce tanrılar tarafından eşinden ayrılan bir güneş kahramanın adıdır.

Kamya Priyavrata’nın karısı olan bir tanrıçanın adıdır.

Kan Bir ana tanrıçanın adıdır.

Kanda Yake Bilindi’nin kardeşi olup ruhu avcıların koruyucusunun adıdır.

Kankar Mata Hastalık getiren bir ana tanrıçanın adıdır.

Kannan Tamil halkının Krişna’ya verilen isimlerden birisidir.

Kansa Kız kardeşi Devaki ile Vasudeva’nın çocuklarını doğar doğmaz öldürten Matura kentinin kralı olup, kötülükleriyle ünlüdür.

Kantha Yeraltını aydınlatan bir ışık saçan büyük ve değerli bir mücevherin adıdır.

Kanti Narayana’nın saktilerinden biri olan arzu tanrıçasının adıdır.

Kanva Sakuntala’nın eğitmeni olan ermiş kişinin adıdır.

Kanyakumari Devi, Kali ve Uma için kullanılan bir isim olup ‘bakire’ anlamına gelmektedir.

Kapali 11 Ekadasarudra’dan birisi olan önemsiz bir tanrının adıdır.

Kapalini Durga veya Kali’ye verilen isimlerden birisi olup, ‘kafatası sahibi’ anlamına gelmektedir.

Kapila Tanrı Vişnu’nun vücut bulmuş formlarından birisidir. Kardama Prajapathi ile Devahooti’nin oğlu olup, Sankhya felsefesinin kurucusudur.

Karei Bengal körfezinde bulunan Andaman adaları halkının inanışında şimşek ve fırtına tanrısının adıdır.

Karisini Lakşmi’nin tarım ve pirinç tanrıçası olmasına atfen verilen isimdir.

Karkota  Yedi Mahanagadan birisi olan bir yılan tanrının adıdır.

Karna Pandavaların üvey kardeşinin adı olup, Kunti ile güneş tanrıçasının oğludur.

Kartal Garuda ve Gayatri ile özdeşleştirilmektedir.

Kartavirya Himalayalarda hüküm süren bin kollu bir kralın adı olup, Vişnu’nun altıncı vücut bulmuş hali Paraşurama tarafından öldürülmüştür.

Karttika Karttikeya’nın saktilerinden ve dokuz navasaktiden birisi olan bir ana tanrıçanın adıdır.

Karttikeya, Skanda, Muruhan, Subramanya, Kartikeya Şiva ile Parvati’nin oğlu olan savaş tanrısının adıdır.

Kasyapa, Kaşyapa Başlangıçta var olan bir tanrının adı olup, ‘kaplumbağa’ anlamına gelmekte ve evreni yaratan kozmik kaplumbağa ile ilgisi olduğu sanılmaktadır.

Katavul Tamil halkının en önemli tanrısının adıdır.

Katyayani Kali’nin derisinin rengini siyaha çevirmiş formunun adıdır.

Kaumundi Çandra’nın eşi olan bir ay tanrıçasının adıdır.

Kauravalar Dhritaraştra’nın 100 oğlunun adı olup, kuzenleri Pandavalar ile mücadeleleri Mahabharata destanında anlatılmaktadır.

Kausalya Daşa Ratha’nın karısı, Rama ile Lakşmi’nin annesidir.

Kausava Mahabharata’da bahsi geçen Kuruidiler için kullanılan isimdir.

Kelikila Rati’nin adlarından birisi olup ‘utanmayan’ anlamına gelmektedir

Kesa Varuna’nın adlarından birisi olup, bir deniz tanrısı olarak tasvir edilmiştir.

Keşin Bakire Devasena’ya tecavüz etmeye kalkınca tanrı İndra tarafından engellenen at formunda bir iblisin adıdır.

Ketumala Mahabharata’da bahsi geçen dört ada kıtadan birisinin adıdır.

Khandava, Khandavaprastha Dhritarashtra krallığını bölüştürdüğünde Pandavalara hediye edilen orman ve ülkenin adıdır.

Khandoba Şiva’nın görünümlerinden birisi olup, Mhalsa’nın eşidir.

Khasa Dakşa’nın kızı, Kaspaya’nın eşi ve orman ruhlarının lideri olan bir tanrıçanın adıdır.

Khetrpal Bengal halkının inanışında yeryüzü tanrısının adı olup, Hint bereket tanrısı Bhumiya ile ilişkili olmalıdır.

Khitaka Durga’nın silahlarından birisi olan sopasının adıdır.

Khumbanda Virudhaka liderliğindeki bir 8 iblisten oluşan bir grubunu adıdır.

Kimpuruşas Refah tanrısı Kubera’nın hizmetkârı olan bir ruh grubunun adı olup, insan başlı at görünümündedirler.

Kinnaralar Refah tanrısı Kubera’nın taraftarları olan ilahi müzisyenlerin adı olup, insan vücudu ve at başına sahip olarak tasvir edilmektedirler. Kaspaya’nın oğulları olan Kinnaralar Brahma’nın ayak parmaklarından çıkmışlardır. Erkek olan Kinnaraların dişil karşıtlarına Kinnoriler adı verilmektedir.

Kintamani Sahibinin her isteğini yerine getiren büyülü bir taşın adı olup, Sanskrit ‘Dilek Taşı’ anlamına gelmektedir.

Kiratalar Dağlarda yaşayan efsanevi bir soyun adı olup, dişilerinin insanları baştan çıkaran bakireler erkeklerinin ise insan eti yiyen kaplanlar olduğuna inanılmaktadır.

Kirti Keseva’nın saktilerinden birisi olan bir tanrıçanın adıdır.

Kirttimukha Asurlardan Jalamdhara kendisine meydan okuyunca Şiva tarafından yaratılan aslan kafalı bir canavarın adı olup, Şiva tapınaklarının kapısını beklemektedir. Rahu’yu yemeye kalkınca Şiva tarafından kendi etini yemesi emredilmiş o da el ve ayaklarından başlayarak, tüm gövdesi ve en son kafasını yiyerek kendini yok etmiştir.

Kozmik Yumurta Yedi kat yeryüzü ile yedi kat gökyüzünü doğuran başlangıç varlığının adıdır.

Köpek Yağmur tanrısı İndra’nın Şarama adlı bir köpeği tanrının sürüsünün peşinde koşmakta, yeraltında ise Yama’nın sarayı Kaliçi’yi bekleyen Sabala ve Syama adlı dört gözlü köpekler bulunmaktaydı.

Krişna Tanrı Vişnu’nun sekizinci ve en önemli avatarı olup flüt çalan yakışıklı bir erkek görünümündedir.

Gaudiya Vaişnavism’inde ise tanrının ta kendisidir.

Geleneksel anlatıda Vasudeva ile Mahtura kralı ve bir iblisin oğlu olan Kamsa’dan dünyayı kurtarmayı amaçlayan Vişnu’nun beden bulmuş şeklidir. Mahabharata’da 10. ve 11. kitaplarda kardeşinin çocuklarından birisinin kendisini yok edeceğini kâhinlerden öğrenen Kamsa’nın çocukları öldürmeye çalışması, Krişna’nın YAmona ırmağının ötesinde bulunan Vraka’ya kaçırılıp burada sığır çobanlarının başı Nanda ile karısı Yaşoda tarafından büyütülmesi anlatılmıştır. Şakacı ve sevimli karakteriyle herkese kendisini sevdiren Krişna daha o dönemde çeşitli cin ve canavarları yok eder, delikanlılığında sığır çobanlığı yapar ve flüt çalmaya başlar. Flüt sesiyle gopi adıyla bilinen çoban kızları kendisine aşık ettiğinden 16.000 kadar karısı olduğu söylenilmektedir. Kauravalar ile Pandavalar arasında çıkan savaşta Pandavalardan Arjuna’nın savaş arabasının sürücüsü olur. Savaştan sonra Dvaraka’ya sarayına dönerse de Yadava şefleri arasında çıkan savaşta kardeşi ve oğlu öldürülünce yas tutmak amacıyla ormana gider. Bu sırada onu geyik sanan bir avcı tarafından tek zayıf noktası olan topuğundan vurularak öldürülür.

Krişna’nın isimleri:

• Çakradhari-Şakra taşıyan
• Giridhari-Tepe/dağ kaldıran
• Gopala-Çobanların koruyucusu
• Gopinath-Kız çobanların koruyucusu
• Govinda-İneklerin koruyucusu
• Hari-Sarı (güneşin rengi)
• Hrişikeşa-Duyuların efendisi
• Jaganatha-Yerlerin efendisi
• Keşava-Uzun saçlı
• Madhava-Bahar getiren
• Partha Sarathy-Arabacı
• Şyamasundara-Güzel, siyah olan
• Vaasudeva, Krişna Vaasudeva-Vasudeva’nın oğlu
• Yadunandan-Vadu hanedanından
• Yogeşvara-Yogilerin efendisi
• Radha Vallabha-Radha Rani’nin eşi

Krişna Janmaashtami, Krişnaaştami, Gokulaaştami, Srikrişna Jayanti, Sree Jayanthi, Janmaashtami [Hinduizm] Krişna’nın doğum gününü kutlamak amacıyla Hindu takviminde Bhadrapadha ayında düzenlenen festivalin adıdır.

Krişnamurti, Jiddu [Hinduizm] 1895-1986. İnsanın kendisini tüm ahlaki, dünyevi bağlardan kopararak çevresini kendi kişiliğinden bağımsız gözetlemesi öğretisini geliştiren Hintli teozofun adıdır.

Krittikas Taurus takımyıldızında bulunan yıldızlar altı başlı savaş tanrısı Karttikeya’nın başları ile özdeşleştirilmiştir.

Kşira Sagara, Sudha Sagara Başlangıçta var olduğuna inanılan süt okyanusunun adıdır.

Kubera, Kuvera Vedik gelenekte Yaksas adı verilen tabiat ruhlarının kralı ve refah tanrısının adı olup, Dhanapati ‘Zenginliğin efendisi’ adıyla da anılır.

Bkz. Bişamon

Kubjika Ganeşa’nın eşi olan bir yazı tanrıçasının adıdır.

Kubuddhi Ganeşa’nın eşi olan bir tanrıçanın adıdır.

Kumari Rama’nın karısı Sita ve Şiva’nın eşi Durgha için kullanılan takma isim olup, ‘bakire’ anlamındadır.

Kumari Kandam Güney Hindistan’da Kanyakumari bölgesinde sulara gömülerek battığına inanılan kıta büyüklüğünde bir kara parçasının adı olup, modern çağda Lemuria ile özdeşleştirilmiştir.

Kumbh Mela [Hinduizm] Her on iki yılda bir defa ganj ve Jumna nehirlerine banyo yapmak amacıyla gelen hacıların düzenlediği bir Hindu festivalinin adıdır.

< Sanskritçe kumbh ‘ölülerin külünün saklandığı kavanoz’ + mela ‘toplantı’.

Kun Bir bereket tanrısının adıdır.

Kunti Suira’nın kızı, Vasudava’nın kardeşi, Kuntibhoja, Pandu ile Surya’nın karısı, Arjuna, Bhima, Karna ve Yudhişthira’nın annesinin adıdır.

Kurma Vedik gelenekte Vişnu’nun ikinci beden bulmuş görünümü olan kozmik kaplumbağanın adıdır.

Kuru 1. Mahabharata’da Karavas ve Pandavasların atası olan ay prensinin atasıdır.

2. Dünyanın dokuz bölgesinden en kuzeyde yar alanının adıdır.

Lakşmana Vişnu’nun yedinci avatarı Rama’nın küçük erkek kardeşinin adı olup, bin başlı yılan tanrı Seşa’nın vücut bulmuş hali olduğuna inanılır.

Lakşana Buda’nın taşıdığına inanılan işaretlerin adıdır.

Lakşamana Ramayana efsanesinde Rama’nın kardeşi olarak geçmektedir.

Lakşmi Okyanus dalgalarının köpüğünden doğmuş talih ve güzellik tanrıçasının adı olup, aşk tanrısı Kama’nın annesi ve Vişnu’nun eşidir. Sri adıyla da bilinmektedir.

Lalitavistara MS 2. Yüzyılda yazıldığı sanılan Buda’nın yaşam öyküsünün adıdır.

Lokana Beyazlara bürünmüş bir Budist tanrıçanın adı olup, barışı sembolize eder.

Loka Sanskrit ve Pali dilinde ‘dünya’ anlamına gelmekte ve üç ayrı dünyanın varlığına inanılmaktadır:

1. Arupa-Loka: ‘Maddi olmayan dünya’ Yeniden doğumun gerçekleştiği en önemli dünyanın adıdır.
2. Rupa-Loka ‘Şekil Dünyası’
3. Kama-Loka ‘His Dünyası’

Lokaloka Dünyayı ebedi karanlıktan ayıran dağ kuşağının adı olup, en dıştaki yedi denizin ardında bulunmaktadır.

Lokapala Vedik gelenekte dünya bekçilerinin adı olup, Puranalarda sekiz tane oldukları belirtilmiştir.

Madri Mahabharata’da Pandu’nun ikinci karısı ve Nakula ile Sadaheva’nın annesi olan Madra prensesinin adıdır.

Mahabharata Sanskrit dilinde yazılmış on sekiz kitap (parva) ve 220.000 manzum mısradan oluşup, Hintlilerin Ramayana’dan sonra gelen ikinci büyük kahramanlık destanının adı olup, maha ‘büyük’ + bharata ‘atalar’ anlamına gelmektedir. Vedik dönem inanışının egemen olduğu bir dönemde yazılmasına karşın, sonradan Vişnu’da destana eklendiğinden tarihlendirmek zordur. Destanda MÖ 9. Yüzyılda yaşadıkları sanılan iki akraba kralın ‘Kurular’ ve ‘Pandular’ adlarıyla bilinen oğulları arasındaki anlaşmazlık ve savaş konu edilmektedir. Krişna’nın Arjuna’ya okuduğu ‘Tanrısal Şarkı’nın (Bhagavadgita) da yazarı belli olmayıp esere sonradan eklendiği sanılmaktadır. İnanışa göre Hintli saz ozanlarının en bilgesi Vaisampaya’nın anlattığı destan Ugrasravas tarafından derlenmiş ve diğer saz ozanlarınca nesiller boyunca aktarılmıştır.

Mahabharata’nın bölümleri (18 parva):

1. Adi-parva: Prenslerin doğumu ve yetiştirilmesi
2. Sabha-parva: Sarayda hayat. Pandavaların sürülmesi
3. Aranyaka-parva: Ormanda 12 yıl sürgün hayatı
4. Virata-parva: Viranta sarayında geçirilen sürgün günleri
5. Udyoga- parva: Savaş hazırlıkları
6. Bhişma-parva: Savaşın ilk bölümü. Kauravaların kumandası Bhişma’da
7. Drona-parva: Drona’nın komutanlığı
8. Karna-parva: Karna’nın komutanlığı
9. Şalya-parva: Şalya’nın komutanlığı
10. Sauptika-parva: Aşvattama’nın Pandava’ nın ordusunu uykuda yakalaması
11. Stri-parva: Gandhari ve diğer kadınların matemi
12. Şanti-parva: Bhişma’nın öğrencisi Yudhisthira’nın taç giymesi
13. Anusasana-parva: Bhişma’nın öğretisi
14. Aşvamedhika-parva: Yudhisthira’nın düzenlediği kraliyet töreni
15. Aşramavasika-parva: Dhritaraştra, Gandhari ve Kunti’nin kutsal ayin düzenlemek için ayrılmaları
16. Mausala-parva: Gürzlü Yadavalarla çarpışma
17. Mahaprasthanika-parva: Yudhisthira ve kardeşlerinin büyük yolculukları (mahaprasthana)
18. Svargarohana-parva: Pandavaların ruhani dünyaya geri dönmeleri

Mahadeva Tanrı Şiva’nın takma isimlerinden birisi olup, Hintçe ‘Büyük Tanrı’ anlamına gelmektedir.

Mahadevi Tanrı Şiva’nın Sakti adı verilen eşlerinden birisinin adıdır.

Mahakala Vedik gelenekte Şiva’nın yıkıcı görünümlerinden birisi olup, Hintçe ‘Büyük Zaman’ demektir.

Mahamaya Sakya kralı Sudhoona’nın karısı ve Buda’nın anasının adıdır.

Mahamudra [Hinduizm] Kundaliyi aktif hale getirmek amacıyla yapılan bir egzersizin adıdır.

Mahaprabhu Doğu Hindistan’da Orissa bölgesinde yaşayan Bondo halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.

Maharaj Ji, Guru [Hinduizm] İlahi Işık Misyonu (Divine Light Mission) adlı tarikatın yöneticisi olan bir Hint bilgesinin adı olup, 1966 yılında ölen Shri Hans Ji Maharaj’ın oğlu ve varisidir.

Maharişi, Amaharişi, Maharşi [Hinduizm] Hindu ruhani liderleri için kullanılan terimdir.

< Sanskritçe maha ‘En büyük’ + rişi ‘kâhin’

Maharişi, Ramana [Hinduizm] 1879-1950. ‘Büyük Efendi’, Bhagavan ‘Efendi’ ve ‘Aru-nachala kâhini’ adlarıyla da bilinen filozof ve yoginin adıdır.

Mahatma [Hinduizm] Hindistan ve Tibet’te kutsal kabul edilen, evrensel bilgiye sahip olduklarına inanılan insanlara takılan lakaptır.

< Sanskritçe maha ‘En büyük’ + atman ‘ruh’

Mahayoga [Hinduizm] Hedefi kundaliniyi aktif hale geçirmeyi amaçlayan bir yoga türüdür.

Mahayuga 10-12 bin ilahi yıla ve 4,320,00 insan yılına eşit olan bir zaman diliminin adıdır.

Mahişa, Mahişasura Durga tarafından öldürülen boğa başlı yeşil canavarın (Bkz. Asura) adıdır.

Makara Varuna dağı civarında yaşayan bir deniz canavarının adıdır.

Mal Tamil yaratıcı tanrısının adıdır.

Manas İnsanı hayvandan ayıran yeteneklerin adı olup, Sanskritçe man ‘düşünmek’ kelimesiyle ilişkili olmalıdır.

Manas Çakra [Hinduizm] Rüya görmekten ve duyulardan sorumlu olan bir çakranın adı olup, epifiz bezi civarında bulunmaktadır.

Manasa Yılan tanrıçanın adı olup, kuzeydoğu Hindistan ile Bengal’de tapınılmakta ve yılan ısırığının tedavisi için ona yakarılmaktadır. Çocukların koruyucusu ve bereket tanrıçası olarak da kabul edilir.

Mangala Mars gezegenini temsil eden bir yıldız tanrısının adıdır.

Manu İlk insanın adı olup, Sanskrit kanun kuralları Manusmrti’nin hazırlayıcısıdır. Kelime Hint-Avrupa dil ailesinde adam anlamına gelen ‘man’ ile ilgili olduğu gibi yine Sanksritçe man kelimesi düşünmek anlamına gelmektedir.

Manvantara İki insanlık dönemi arasında geçen sürenin adı olup, 71×12.000×360 seneye tekabül etmektedir.

< Sanskrit manu ‘insan’ + antara ‘arasında’

Mara 1. Budizm’de ‘Duyguların efendisi’ olarak da bilinen büyücülükte mahir kötü yürekli bir ruhun adı olup, fil üzerinde yüzlerce kollu bir iblis formunda tasvir edilmektedir.

2. [Hinduizm] Bir yaşamdan diğer yaşama geçerken beden ve ruhun ayrışması aşaması yani ölümün adıdır.

Mari Köylerin koruyucu tanrıçasının adı olup, yağmur getirip, insanları kolera hastalığına karşı korumaktadır. Mariyamma adıyla da bilinen bu tanrıçanın bin gözü olduğuna inanılır.

Marttanda Vedalarda adı geçen bir güneş tanrısının adı olup Aditi’nin oğludur.

Maruts, Marutgana, Rudras Vedalarda İndra’nın hizmetkârı ve Rudra’nın oğulları olan önemsiz fırtına tanrılarının adı olarak geçmektedir.

Matali İndra’nın arabacısının adıdır.

Matarisvan Vedalarda tanrıların habercisinin adı olarak geçmektedir.

Matsya Tanrı Vişnu’nun 10 avatarından ilkinin adıdır.

Maya 1. Gautama’nın annesinin adı olup, oğlu Buda’yı doğmadan önce rahmindeki küçük beyaz bir fil olarak görmüş ve doğumdan bir hafta sonra ölmüştür.

2. [Hinduizm] İnsanın gerçek bilgiyi görmesini engelleyen örtünün adıdır.

Mayon Seylan’da yaşayan Tamil halkının mitolojisinde Krişna’nın bir varyasyonudur.

Meru Dağı Tanrıların ikametgâhı olduğuna ve evrenin merkezinde bulunduğuna inanılan bir dağın adıdır.

Midhusa İndra ile İndrani’nın oğludur.

Minaksi, Minaki, Meenakşi Bir tanrıça adıdır.

Mitra Vedik gelenekte dürüstlük ve arkadaşlık tanrısının adı olup, kardeşi Varuna ile birlikte evrenin düzenine bekçilik ve insanlarla tanrılar arasında aracılık eder. Vedik öncesi dönemde daha önemli bir rol oynadığı sanılan tanrı Hindistan’a Hint Avrupalıların gelmesiyle önemini kaybetmiştir. İran’a Mithra adıyla taşınan bu tanrının kültü oradan Anadolu hatta Roma’ya dek yayılmıştır. Bkz. Mithra

Moksa, Mokşa Caynacı öğretide ruhun kötülükten azat edilmesi anlamına gelmekte olup, kozmik devin kafasındaki bir taçla sembolize edilir.

Mukalinda Efsaneye göre dev bir yılan kralın adı olup, Buda’nın aydınlanmasının 3. haftasında yardım için Buda’nın başını korumak için gölgelik olarak kendi kukuletasını kullanmıştır.

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009

Hint Mitolojisi Sözlüğü (E-J)

Ekim 30, 2017 - Okuma süresi: 13 dakika

Hint Mitolojisi Sözlüğü adlı alfabetik sözlük çalışmamda Hint tanrıları, Hindu destanları ve efsanelerini maddeleştirmeye çalıştım.

Erevan İnda’nın üzerine binmiş pozisyonda tasvir edildiği üç başlı filin adıdır.

Gada Bhima ve Vişnu’nun silahı olan bir sopanın adıdır.

Gajanana Ganeşa’nın adlarından birisi olup’ fil suratlı’ anlamına gelmektedir.

Gajavahana Savaş tanrısı Skanda’ya Tamil halkının verdiği isimdir.

Gal Bapsi Tamil halkının inanışında bir pişmanlık tanrısının adıdır.

Gana Tanrı Şiva’ya hizmet eden cüce toprak tanrılarının adıdır.

Gandharva Hava, orman ve dağ ruhlarının adı olup dişi Apsara’ların eşleridirler. Çoğunlukla tüylü, ıslak ve pis yaratıklar olarak tasvir edilen yarı insan yarı hayvan erkek ruhlardır. Sayıları 6333 olan bu tanrıların görevlerinden birisi de Zoma içeceğini hazırlamaktır.

Gandhi, Mahatma Gandhi, Mohandas Karamchand Gandhi [Hinduizm] MS 1869-1948. İngiliz idaresine karşı Hint milli bağımsızlık hareketini başlatan politik ve dini liderin adıdır.

Gandiva Arjuna’nın yayının adı olup Bhagavad-Gita’da bahsi geçmektedir.

Ganeş Çaturthi [Hinduizm] Tanrı Ganeşa’nın doğum gününü kutlamak amacıyla Hindu takviminde Bhaadrapada ayında düzenlenen Ganeşotsav adı verilen festivalin adıdır.

Ganeşa, Ganesa, Ganapati Şiva ve Parvati’nin oğlu olan fil kafalı, göbekli, dört kollu bilgelik, öğrenme ve talih tanrısının adı olup resmi hemen hemen tüm Hint evlerinde asılıdır. Efsaneye göre boynu vurulan Ganeşa’nın eski kafasının yerine bir filin kafası çıkmıştır. Çoğunlukla sanatla uğraşırken ya da etrafında güzel kızlarla eğlenirken tasvir edilir.

Ganeşa-Khaturthi Ganeşa onuruna Ağustos ayı sonunda düzenlenen bir festivalin adıdır.

Ganga Ganj nehrinin vücut bulmuş hali olan tanrıçanın adı olup Parvati’nin kız kardeşidir.

Gangita Yakşaların birisinin adıdır.

Garuda, Garida Altın gövdeli bir kuşun adı olup yılanların düşmanı, kuşların kralı olduğuna inanılır. İnsan vücudunun üzerinde bir kartalın gagası ve kırmızı renkli kanatlarına sahiptir. Garuda’nın gövdesi güneşi kapatacak denli büyük, pençeleri bir fili kaldıracak denli güçlüdür. Vişnu’nun taşıyıcısı olan Garuda’nın parlaklığından dolayı ateşin vücut bulmuş hali olduğuna da inanılmaktadır. Garuda, Hint mitolojisinde nagas olarak geçen yılan insanlar ırkının ölümcül düşmanıdır.

Gauri Tanrıça Devi’nin takma adı olup iyi kalpli ana tanrıçadır. Şiva’nın eşi olup Parvati ve Uma olarak da bilinir.

Gianameigiaya Destancıların Mahabharata destanını anlatılmasını teşvik eden kralın adıdır.

Gitagovinda Çoban Krişna ile sevgilisi Radha arasındaki aşkı anlatan Sanskritçe şiirin adıdır.

Gopala Krişna’nın adlarından birisi olup, çoban olarak tasvir edilmiştir.

Goraknath Bir koruyucu tanrının adı olup, Şiva’nın avatarlarından birisidir.

Grihaspati Agni’nin adlarından birisi olup ‘evin tanrısı’ anlamına gelmektedir.

Gritsa Kama’nın adlarından birisi olup, ‘keskin’ anlamına gelmektedir.

Guhyaki Kubera’nın hizmetinde bulunan dişi bir iblisin adıdır.

Gunasarman Kullananı görünmez kılan sihirli losyonun sahibidir.

Gunkamdeva Nagas’ı fetheden bir kralın adıdır.

Güneş Mitra veya Varuna’nın gözü olduğuna inanılmaktadır.

Güneş Tutulması Svarbanhu sebep olmaktadır.

Haimavati Himalaya dağları bölgesinde ana tanrıça Devi’nin adlarından birisidir.

Haimavati Himalayalar’da doğmasına atfen Devi veya Parvati’ye verilen bir isimdir.

Halahala Okyanusun çalkalanması sırasında yılan Vasuki’nin kustuğu zehirin adıdır.

Hammu-Mata Yerel bir ana tanrıçanın adıdır.

Hanuman Rüzgâr tanrısıyla bir perinin çocuğu olan uzun kuyruklu ve maymun kafalı tasvir edilen tanrıdır. Ramayana destanında yer alan temel karakterlerden birisidir

Hara Kamboçya’da Şiva’ya verilen isimdir.

Hardaul Yerli bir salgın hastalık tanrısının adı olup, düğünlerle de ilişkilendirilmektedir.

Harihara, Hari Hara Vişnu ile Şiva’nın birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir tanrının adıdır.

Harsa Hrsikesa’nın saktilerinden birisi olan bir tanrıçanın adıdır.

Hasta Dakşa’nın kızı, Kandra’nın karısı olan Nakşatraslardan birisidir.

Hastinapura Bharata ülkesinin efsanevi başkenti olup ‘Filler ülkesi’ adıyla da tanınmaktadır.

Hemadri Meru dağına verilen bir isim olup, ‘altın dağ’ anlamına gelmektedir.

Himavat, Himavan Himalaya dağlarının kişileştirilmiş hali olup bir dağ tanrısı olup, Apsaras’lardan birisi olan Mena’nın kocası, Parvati ile Ganga’nın babasıdır. Himavat, Sanksritçe ‘kartopu’ anlamına gelmektedir.

Hinglaj Kuzey Hindistan’da tapınılan bir ana tanrıçanın adıdır.

Hiranyagarbha Vedalarda adı geçen yaratıcı tanrı olup, Brahma’nın doğduğu ilk tohumdur.

Hiranyakaşipu, Hiranyakasipu Daitya adı verilen ve tanrılara karşı savaş açan devlerden birisinin adı olup Narasimha görünümüne giren Vişnu tarafından öldürülmüştür.

Hiranyakasipu Vişnu’nun aslan formuna bürünerek parçaladığı şeytanın adıdır.

İda 1. Dua ve sadakat tanrıçasının adıdır.

2. [Hinduizm] Omuriliğin sol tarafından geçtiğine inanılan dişil güç akımının adıdır. Karşıtı sağ taraftan geçen eril Pingala’dır.

İndra 1. Vedalarda tüm tanrıların efendisi olan savaşçı bir Aryan tanrısının adı olup, tüm insan ve cin düşmanlarını yenip, güneşi fethetmiş, Asuralardan birisi olan Vrtra adlı ejderhayı öldürmüştür.

İndrani, Aindri, Mahendri, Paulomi, Saki, Sujata İndra’nın eşi, Puloman’ın kızı, Jayanta, Midhusa, Nilambara, Rbhus ve Rsabha’nın annesi olup, eski Veda’larda onun dişi gölgesi olarak da geçmektedir. İndra’nın öldürdüğü Puloman adlı cinin kızı olup bazen öfke tanrıçası olarak da tanımlanmıştır. İndrani, aslan ya da fil formunda sembolize edilmektedir.

İndraprasta Panda ava ailesinin çölde kurduktan sonra yemyeşil hale getirdiği kentin adıdır.

İndrasena Nala ile Damayanti’nin oğlu, İndrasena’nın erkek kardeşidir.

İndraseni Nala ile Damayanti’nin kızı, İndrasena’nın kız kardeşidir.

İndukari Samba’nın eşi olan bir tanrıçanın adıdır.

İndumati Daşa-ratha’nın annesi ve Aja’Nın karısı olan bir prensesin adıdır.

İşa Kuzey yarımkürenin koruyucusunun adı olup, Şiva’nın beşinci görünümü olan Marutlardan birisidir

İşvara Yaratılmamış ve ölümsüz tanrıları -özellikle Şiva’yı- nitelemek için kullanılan bir kelime olup ‘efendi’ anlamındadır

Jagannath Vişnu’nun merhametsiz görünümlerinden birisinin adıdır

Jaganmatri Devi’nin kötü yürekli hali (Bkz.) Durgha’nın diğer adıdır.

Jagganath, Jagannâth, Juggernaut Vişnu’nun beden bulmuş formlarından birisi olup, Hintçe ‘Dünyanın efendisi’ anlamındadır.

Jagrat [Hinduizm] İnsan bilincinin açık olma durumunun Sanskrit adıdır (Bilincin kapalı olması ve rüya hali ‘Svapna’; tamamen kendinden geçmiş olmak ‘Samadha’ olarak tanımlanır)

Jahnu Bir azizin adı olup tanrıça Ganga cenneten yeryüzüne inip Ganga nehrini (Ganj nehri) oluşturduğunda bu nehrin suyundan içerek ve yıkanarak yogi gücüne kavuşmuştur.

Jalamdhara, Jalandhara Asuralardan birisinin adı olup Ganga ile denizin oğludur.

Jalebha Fil görünümünde bir su ruhunun adıdır.

Jaljogini Pencap halkının inanışında kuyu ve derelerde yaşayan hastalık yayan bir ruhun adı olup, çoğunlukla kadın ve çocukları etkilemektedir.

Jalpari [Folklor] Hint masallarında bahsi geçen, erkekleri kendisiyle birlikte yaşamaya zorlayıp, kaçmaları halinde onları öldüren bir su ruhunun adıdır.

Jambu Meru dağında bulunduğuna inanılan hayat ağacının adı olup, soma içeceğinin kaynağı olduğuna inanılmaktadır. Sibirya’da Zambu, Tibet’te Zampu adlarıyla bilinmektedir.

Jambu-dvipa, Jambu-dvipa Merkezinde Meru Dağı olan yedi adadan birisinin adı olup, Hintçe ‘jambosa (Gül-elma adlı tropik meyve) adası’ anlamına gelmektedir.

Janguli Bodhisattvalardan birisi olup yılan ısırığı ve zehirlenmeye karşı insanları koruyan, üç yüzlü ve altı kollu bir tanrıçanın adıdır. Sembolü tavus kuşu olan ve Mahavidya olarak da bilinen bu tanrıça vina adlı telli çalgı, beyaz yılan ve lotus çiçeğiyle de özdeşelştirilmektedir..

Jara 1. Kimine göre Krişna’nın erkek kardeşi olan bir avcının adı olup, yanlışlıkla Krişna tarafından topuğundan vurulup öldürülmüştür.

2. Yaşlılığın kişileştirilmiş formu olan bir tanrıçanın adıdır.

Jatayu Akbabaların kralı olan dev bir kuşun adı olup, Garuda’nın görünümlerinden birisidir.

Jaya Yoginilerden birisi olan dişi bir iblisin adıdır.

Jhulanayatra Yalpalayan Krişna festivalinin adıdır.

Jumna Jumna nehrinin kişileştirilmiş formu olan bir tanrıçanın adı olup, Varuna’nın eşidir.

Jutpu Andaman adaları halkının inanışında ilk insanın adıdır.

Jyothişa Dört tanrıdan oluşan bir grup tanrıdan birisinin adıdır.

(Diğerleri: Vaimanika, Vyantara, Bhavanavasi).

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009

Hint Mitolojisi Sözlüğü (B-D)

Ekim 30, 2017 - Okuma süresi: 35 dakika

Hint Mitolojisi Sözlüğü adlı alfabetik sözlük çalışmamda Hint tanrıları, Hindu destanları ve efsanelerini maddeleştirmeye çalıştım.

Babhru Vahana Arjuna ile Çitrangada’nın oğlu olup, kazayla babasını öldürmüşse de üvey annesi Ulupi babasını hayata döndürecek sihirli mücevheri genç adama vermemiştir.

Badi Mata On Mahavidyadan birisinin adıdır.

Bagala On Mahavidyadan bir tanesi ve Şiva’nın Sakti’si olan tanrıçanın adıdır.

Bahukaraji Erkekleri hadım etmeye meraklı bir tanrıçanın adıdır.

Bakasura Kansa’nın Krişna’yı öldürmesi için gönderdiği karga görünümündeki bir iblisin adıdır.

Bala Bir ana tanrıçanın adıdır.

Balakrişna Tanrı Krişna’nın çocuk bedenine girmiş formudur.

Balarama, Bala-Rama Mahabharata’da adı geçen tanrı Vişnu’nun beyaz cilt ve siyah saçla tasvir edilen görünümü (Krişna ise koyu cilt rengiyle tasvir edilmiştir) olup, Vasudeva ile Devaki’nin oğlu, Krişna’nın ağabeyidir. Doğu Hindistan’da Vaişnava mezhebinde Balarama Vişnu’nun dokuzuncu avatarı olarak değerlendirilirken, diğer gelenekte Adişeşa’nın görünümü olarak değerlendirilir.

Balık Vişnu Tanrı Vişnu’nun yeryüzüne ilk inişinde kullandığı avatarın adıdır. Tüm insanların boğulduğu Tufan’da balık Vişnu sağ kalan son insan Manu’yu sırtına alarak insanın soyunun sürmesini sağlamıştır.

Balin İndra’nın oğlu, Dara’nın kocası ve Sugriva’nın kardeşinin adı olup, Sugriva’nın saçından doğduğuna inanılmaktadır.

Baltalı Rama Tanrı Vişnu’nun baltasıyla yeryüzünü kana boyadığı avatarlarından birisidir.

Bana Bali’nin oğlu ve Uşa’nın babası olan 1.000 kollu bir fırtına cininin adıdır.

Bandara Sri Lanka krallığında en önemli devlet görevlilerinin lakabı olup, zamanla bir grup Yaksanın da adı olmuştur.

Banka-Mundi Avcılık tanrıçasının adıdır.

Basanti Altı Şitala kardeşten birisi olan şifa tanrıçasının adıdır.

Behula, Bangla 13-18 yüzyıllar arasında yazıldığı sanılan Manasamangal destanının kadın kahramanının adıdır. Hindu tanrıçası Manasa’yı övmek amacıyla yazılan bu destanda Behula’nın kocası olan Lakhindar’ın babası, tanrıça Manasa’yı kızdırınca Lakhindar düğün gecesi bir yılan tarafından ısırılmış, kocasının ölü bedeni ile birlikte demirden bir tekneye hapsedilmişse de tanrıçanın öfkesi yatışınca kocası hayata dönmüştür.

Benares Kraliçesi Budanın fil kılığında dünyaya inip 8 bin filin kralı olduğu zaman evlendiği iki dişi filden ikincisi ilk eşi kıskanmış ve dünyaya bir daha geldiğinde Benares kraliçesi olmak istemiştir. Öldükten sonra Benares kraliçesi olarak tekrar dünyaya gelen kıskanç dişi fil, fil görünümünde ki Buda’yı öldürtmüştür.

Bera Pennu Bengal’de bitkilerin yeşermesinden sorumlu bir tanrıçanın adıdır.

Bhadra Şiva’nın hizmetkârlarından bir tanrıçanın adıdır.

Bhadra Vira Maratha’nın Şiva’ya taktığı isim olup, boğa Nandi’ye biner formda tasvir edilir.

Bhadraçaru Krişna ile Rukmini’nin oğludur.

Bhadrakalpa Yaşadığımız dönemi kapsayan zaman diliminin adıdır.

Bhaga Vedik gelenekte refah ve zenginlik tanrısının adı olup, evliliğin koruyucusudur. Şiva’nın yarattığı Virabhadra adlı yaratık tarafından kör edilmiş olup, Mart ayının adandığı Adityalardan birisidir. Fars tanrısı Baga ile ilgili olmalıdır.

Bhagavad-Gita MÖ 200 tarihinde Sanskrit dilinde yazılmış Hint kahramanlık destanı Mahabharata’nın bir bölümünün adı olup ‘Tanrının şarkısı’ anlamına gelmektedir. Tanrı Krişna Pandu prensi Arjuna’nın arabacısı olup, ona insanın yeryüzündeki görevleri ve savaş hakkında felsefî öğütler vermektedir. Krişna, savaş öncesinde cesaretini kaybeden Arjuna’ya ‘benlik’ diye bir şeyin olmadığını, bugün savaşta ölenlerin yarın başka bir bedende yeniden doğacağını, tüm canlıalrın aynı varlığın parçaları olduğunu açıklayarak öğrencisini aydınlatmıştır.

Bhagavan Kuzey Batı Hindistan’da yaşayan Bhil halkının inanışında en önemli tanrının adı olup, parmesar (en üstün) ve Andate (tahıl veren) adlarıyla da tanınmaktadır.

Bhagavata-Purana 18 Purana’dan birisinin adı olup Krişna’nın hayatının anlatıldığı 12 kitaptan oluşmaktadır.

Bhagiratha Anşumat’ın torunu olan bir bilgenin adıdır.

Bhainsasura Mahişha’nın görünümlerinden birisi olup, canavarı yatıştırıp ekinlere zarar vermesini engellemek için bir domuz kurban edilmekteydi.

Bhairava Şiva’nın gözkapağından doğan bir tanrının adı olup, Sanskrit ‘korkunç olan’ anlamına gelmektedir.

Bhairavi Devi’nin korkunç görünümlerinden birisinin adıdır.

Bhaironath Şiva’nın insanları kontrol etmekle görevlendirdiği bir ruhun adıdır.

Bhaisajyaguru [Budizm] Gautama Buddha’nın şifacı yönünden dolayı kendisine verilen isim olup ‘tıbbın efendisi’ anlamına gelmektedir. Çin’de Yao-Şi, Japonya’da Yaku-Şi adıyla bilinmektedir.

Bharadvaja Efsanevi Rişi’lerden (yedi görenler) birisinin adı olup ağaçlarda yaşamaktadır. Efsaneye göre sonunda ölümsüz olur, cennete tırmanır ve güneşe karışır.

Bharani Talihsizlik tanrıçasının adı olup, Dakşa ile eşi Çandra’nın kızıdır.

Bharat Mata 1. [Hinduizm] Aynı zamanda bereket tanrıçası olan ana tanrıçanın adıdır.

2. [Folklor] Hindistan’ın kişileştirilmiş formu olup ‘Hindistan Ana’ anlamına gelmektedir. Sari adlı yerel kadın giysisini giymiş ve bayrak tutan bir kadın olarak tasvir edilir.

Bharata Pandava ve Kruidilerin atası olduğuna inanılan efsanevi Hindistan kralının adı olup, Sanksrit dilinde ‘eğitilmiş’ anlamına gelmektedir. Hintlilerin kendi memleketlerine verdikleri Baharat adının da kaynağıdır.

Bharata Muni Geleneksel Hint tiyatrosuna özgü kurallar tanrılardan alıp insanlara öğreten bir ermişin adıdır.

Bharati Bilgelik, sağduyu ve öğrenme tanrısı Ganeşa’nın eşi ve fedakarlık tanrıçası olup, Saravati’nin görünümlerinden birisidir.

Bharatanatyam, Bharata Natyam [Folklor] Temel Hint danslarından birisi olup (diğerleri: kuçipudi, kathak, kathakali, manipuri, orissi) Tamil Nadu (Madras) bölgesinin yerel dansıdır.

Bharunda Ölü bedenleri taşıyan bir kuşun adıdır.

Bhava [Hinduizm] İnsan varlığını tanımlayan kelime olup üç bölümde ele alınabilir:

1. Beş duyunun dünyası
2. Hassas bedenli gök dünyası
3. Bedensiz gök dünyasındaki varlık

Bhava Çakra [Hinduizm-Budizm] Sonsuz yeniden doğuş zincirinin adıdır.

Bhavaja Aşk tanrısı olarak tasvir edilen Kama’nın adlarından birisidir.

Bhavana [Hinduizm] Meditasyon anlamına gelmekte ve 2 farklı çeşidi bulunmaktadır:

1. Samatha Bhavana: Yoğun konsantrasyon sonucu gerçekleştirilebilmektedir.
2. Vipassana Bhavana: Aniden gerçekleşen konsatrasyon

< Sanskritçe bhu ‘olmak’

Bhavanavasi [Caynacılık] Dört kategoriye yarılan tanrıların sonuncu grubudur (diğerleri: Vaimanika, Vyantara, Jyotişa).

Bhavanavasiler, Yeraltı dünyasının üst bölgelerinde yaşarlar.

Bhavani Şiva’nın eşi tanrıça Parvati’nin görünümlerinden birisinin adıdır.

Bhima Mahabharata’da Pandu ailesinin prenslerinden birisi, rüzgâr tanrısı Vayu’nun oğlu, Arjuna’nın kardeşi ve bir savaş tanrısının adıdır.

Bhişma Nehir tanrıçası Ganga ile kral Şantau’nun oğlu olan bir savaşçının adıdır. Pandavalar ile Kruidilerin babası olacak iki düşman kardeşi o büyütmüştür.

Bhişmaka Rukmini’nin babası olan bir kralın adıdır.

Bhramari Devi ve Kali’nin lakabı olup ‘arı’ anlamına gelmektedir.

Bhrigu Ateşten doğmuş fırtına tanrılarının adı olup, dünya ile cennet arasındaki haberleşmeyi sağlarlar.

Bhovtumlar Kadınlarla cinsel ilişkiye giren cinlerin adıdır.

Bhumidevi Vişnu’nun ikinci karısı, Naraka’nın annesi ve bereket tanrıçasının adıdır.

Bhumiya Sonradan Vişnu’nun bir formu olarak kabul edilmiş bir bereket tanrısının adıdır.

Bhur, Bhuvar Prajpati’nin dünya yaratılırken sarfettiği sözdür.

Bhuta Ormanlık alanlar ve mezarlıklarda yaşayıp insan eti yediklerine inanılan kötü ruhlara verilen isimdir.

Bhuta-Natha Şiva’nın adlarından birisi olup, ‘bhutaların efendisi’ anlamına gelmektedir.

Bhutamata Parvati’nin korkunç bir formu olan cin tanrıçasının adıdır.

Bhutalar Yaşayıp ölmüş bir grup kötü ruhun adı olup hortlak, hayalet gibi varlıklar olarak görünürler.

Bhuvana Yogasiddha’nın kocası ve Vişvakarma’nın babasıdır.

Bhuvanesvari Mahavidya adlı tanrıçalardan birisinin adıdır.

Bimbisara Buda’nın çağdaşı olan bir kralın adıdır.

Bombay Kamayan Gaya şehrinin yerel hastalık tanrıçasının adıdır.

Brahma Vedik dönemde üç büyük tanrıya verilen isimken (Brahma, Vişnu, Şiva) zamanla özü tüm evreni kaplayan en önemli tanrı olarak kabul edilmiştir. Sanskrit brahman kelimesinin eril formu olup, Hinduizm’de Brahman’ın kişileştirilmiş forumunu temsil etmektedir. Başlangıçta yaratıcı Trimurti’nin başı olarak tasvir edilmekteyken sonradan ellerinde dört Veda’yı taşıyan ve Ganj nehrinde dolaşan dört başlı birisi olarak tasvir edilmiştir.

Brahma Günü 4 milyar 320 milyon yıla eşit olup, inanışa göre evrenin yaratılışı ve yok edilişi bir Brahma gününde gerçekleşecektir.

Brahma Loka Gökyüzünde tanrıların ikamet ettiği evin adıdır.

Brahmani Ana tanrıçanın adıdır.

Brahmapura Cennet ve Brahma’nın şehrinin adı olup, Meru dağının zirvesinde konumlanmıştır.

Brahmastra Yaratıcı tanrı Brahmanın verdiği ilahi ve karşı konulmaz bir silahın adıdır. Bu silahın kullanıldığı yerde yeryüzünde 12 yıl kıtlık olacak, bitki ve hayvanlar ölecektir.

Brhaspati İnsanların dualarını tanrılara ulaştıran Vedik tanrının adı olup, en yüksek cennetteki büyük ışıktan doğduğuna inanılmaktadır. Brhaspati, Angiras’ın oğlu, Tara’nın kocası ve Kaca’nın babası olup Jüpiter gezegeninin tanrı olarak kişileştirilmiş formu olmalıdır.

Brighu Brahma veya Manu’nun oğlu, Lakşmi veya Çyavana’nın babası olup, 7 Rişi’den birisidir.

Brihaspati Dua tanrısının adıdır.

Brisaya Kahraman güneş Aharyu tarafından yenilgiye uğratılan bir ay tanrıçasının adıdır.

Buda Merkür gezegeniyle özdeşleştirilen tanrının adı olup, ay tanrısı Çandra ile Tara/Rohini’nin oğludur.

Bumidevi Şeytanlar tarafından kaçırılıp yeraltına hapsedildikten sonra Vişnu tarafından kurtarılan yeryüzü tanrıçasının adıdır.

Cennet Her tanrının kendi cenneti olup, Brahma en önemli cennet olan Brahmaloka’da, Vişnu’bub cenneti Vaikuntha, İndra’nın ki Svarga, Krişnanın ki Go-loka, Şiva’nın ki Kailasa’da yaşamaktadır.

Ciunda İkram ettiği mantar yüzünden istemeden Buda’nın zehirlenmesine sebep olan köylünün adıdır.

Çaitanya Dilencilerin tanrısıdır. Vişnu’nun beden bulmuş formlarından birisi olup, adını çileci bir Hindu rahibi ve sosyal reformist olan Çaitanya Mahaprabhu’dan (MS 1486-1534) almış olmalıdır.

Çama, Cama Gençlerin aşkının tanrısı olup cinsel istek tanrıçası Rati’nin kocasıdır.

ÇAmonda, CAmonda Adı Çanda ve Munda adlı iki iblisin birleşiminden oluşmuş olup Durgha’nın şeytani formlarından birisinin adıdır.

Çanda, Canda Çamonda tarafından öldürülen dişi bir iblisin adı olup Durgha’nın formlarından birisi olmalıdır.

Çandanayika Durgha’nın formlarından ve dokuz Navadurga’dan birisi olan tanrıçanın adıdır.

Çandarupa, Candarupa Durgha’nın formlarından ve dokuz Navadurga’dan birisi olan tanrıçanın adıdır.

Çandavati, Candavati Durgha’nın formlarından ve dokuz Navadurga’dan birisi olan tanrıçanın adıdır.

Çandesvara, Candesvara Tanrı Şiva’nın cömert formlarından birisinin adıdır.

Çandi Şiva’nın eşi Sakti’nin bir formunun adıdır.

Çandika Şehvet tanrıçasının adıdır.

Çandogra, Candogra Durgha’nın formlarından ve dokuz Navadurga’dan birisi olan tanrıçanın adıdır.

Çandra Ay tanrısının adı olup zamanla tanrı Soma ile birleştirilmiştir.

Çandrasekhara Tanrı Şiva’nın bir formunun adıdır.

Çaturanga Antik Hindistan’a özgü bir oyunun adı olup satranç, hian-gi, sogi, janggi ve makruk adlı oyunların da atası olmalıdır. Aştapada adı verilen 8 x 8 kareye sahip bir pano üzerinde oynanan oyun satrança benzer kurallara sahipti ve antik Hint ordusunun birimleri sembolize edilmekteydi.

Çaturmurti, Caturmurti Tanrı Vişnu’nun bir formunun adıdır.

Çaya Tanrıça Sanjna’nın bir yansıması olup ‘gölge’ anlamına gelmektedir. Çaya, Surya’nın eşi ve Sani’nin annesidir.

Çaya [Hinduizm] Ezoterik açıdan bir kişinin bedeninin astral görüntüsünün adıdır.

Çinnamastaka, Çinnamasta Korkunç görünümlü bir tanrıçanın adı olup kafasını elinde taşırken tasvir edilir.

Çitra, Citra Kötü şans tanrıçasının adı olup Dakşa’nın kızı ve Çandra’nın karısıdır.

Çitragupta İnsanlara ait bilgi ve erdemlerin kaydını tutup, cennet veya cehenneme gideceğine karar veren yargıçtır.

Çurel Erkeklerin penislerini emerek onları öldüren tanrıçaların adıdır.

Dadhikra Kimi zaman kuğu olarak da tasvir edilen bir uçan atın adıdır.

Dadu Pantu Vişnuizmin 16. yüzyılda kurulan bir kolunun adıdır.

Daitya Eski çağlarda tanrılara karşı savaşan dişi iblislerin adı olup, kurban törenlerini engellemeye çalışırlar.

Dakşa Büyük ihtimalle Vedik dönem öncesinde bilinen tanrılardan birisidir. Dakşa, yaratıcı tanrılar olan Prajapatilerden ve gökyüzü tanrısı Aditi’nin de çocuklarından birisidir.

Dakşinagni Kutsal ateşin 3 formundan birisinin adıdır.

Damayanti Mahabharata’da bahsi geçen bir kraliçenin adı olup, evlilikte sadakatin sembolü kabul edilmiştir. Kral Bhima’nın kızı ve Nala’nın karısı olan Damayanti, kocası kumarda her şeyini kaybedip kaçınca yıllarca onun dönüşünü beklemiştir.

Danavalar Okyanusta yaşayan iblislerin adıdır.

Danu Başlangıçta var olan (primordal) suların kraliçesidir.

Das İnsanları hatta tanrıları yutan kara iblislerin adı olup, İndra tarafından yenilgiye uğratılmışlardır.

Dasa Rigveda’da bahsi geçen bir halkın adı olup Aryan halklarının düşmanıdırlar. Daysyus kelimesiyle ilişkili olup olmadığı açıklık kazanmamıştır.

Dasagralar İndra’ya Ahi tarafından çalınan sürüsünü bulmakta yardım eden kâhinlerin adıdır.

Dasara [Hinduizm] Kauravalar ile Pandavalar arasındaki savaşın bitimi ve Mahişna’nın yok edilmesi anısına düzenlenen bir festivalin adıdır.

Dasarata Bkz. Dasaratha

Dasaratha Raghuvamsa soyundan gelen Ayodhya kralı Rama’nın babasının adı olup, Hindu destanı Ramayana’da bahsi geçmektedir. Java adasında Dasarata adıyla bilinmektedir.

Dasra Asvin ikizlerinden birisi ve Nasatya’nın kardeşidir.

Dattatreya Anasuya’nın oğlu olan bir kâhinin adıdır.

Dayan Büyü ile can alıp yeniden hayat verebilme gücüne sahip bir cadının adı olup, bir mağarada yaşamaktadır.

Demas Yarı insan yarı tanrı olan dünyanın en eski sakinlerinin adı olup, yeryüzünü ateşe vermişler bunun üzerine Darvi yağmur göndererek dünyayı yanmaktan kurtarmıştır.

Deo 33 büyük tanrının adıdır.

Deprem Bir filin başında bulunduğuna inanılan dünyanın filin hareketleri sonucunda sallandığına inanılmaktadır.

Dessauli Sal ağacı ruhunun adıdır.

Dev Bkz. Daityalar

Deva Tanrılar için kullanılan genel bir Sanskrit terim olup, Farsça’da (Zerdüşt dininde) sadece kötü ruhları adlandırmak için kullanılarak anlamı daraltılmıştır. Rigveda’da  33 deva’nın adı geçerken Mahabharata’da 3333 tanrı olduğunu bildirilmiştir.

Devak Bombay ve civarının koruyucu tanrısının adıdır.

Devaki Efsanevi kral Vaseduva’nın eşi ve Krishna ile Balarama’nın annesi olan ana tanrıçanın adıdır.

Devapurohita Brihaspati’nın Jüpiter gezegeniyle özdeşleştirilen diğer adıdır.

< Sanskrit deva ‘tanrı’ + purohita ‘rahip’

Devasena Savaş tanrısı Skanda’nın arkadaşlarından birisinin adıdır.

Devata Bir tanrı adı olup, aynı zamanda düşük değerli tanrı grubunu tanımlamak için kullanılmaktadır.

Devayana [Hinduizm] Brahman ile birliğe giden rotanın, tanrıların yolunun adıdır.

Devayani Şukra’nın kızıi Yayati’nin karısı, Turvasu ile Yadu’nun annesidir.

Devi Evrenin en büyük gücü olan dişi tanrıçanın adıdır. Savaşçı Durgha’dan kana susamış Kali gibi sert görünümlerinin yanı sıra fil tanrı Ganeşa’nın annesi Parvati kadar yumuşak başlı da olabilir.

Devika Yudhişthira’nın karısı, Yaudheya’nın annesinin adıdır.

Dhanistha Kötü niyetli bir tanrıçanın adı olup, Dakşa’nın kızı ve Çandra’nın eşidir.

Dhanu [Caynacılık] Ok batırarak insanlara işkence eden ölüler dünyası tanrısının adıdır.

Dhanus Vişnu tarafından kullanılan zafer okunun adı olup, Hindular tarafından kutsal kabul edilmektedir.

Dhanvantari Vedalarda adı geçen güneş tanrısının adı olup zamanla tanrıların doktoru formuna dönüşmüştür. Geç dönemde tanrı Vişnu’nun vücut bulmuş hallerinden birisidir.

Dhara Tanrı İndra’nın yardımcısı olan sekiz Vasu tanrısından birisinin adı olup ‘toprak’ anlamındadır.

Dharani Tanrıça Lakşmi’nin beden bulmuş formlarından birisinin adı olup Parasurama’nın karısıdır.

Dharma [Hinduizm] Dini kural ve geleneklerin tümüne (doğru felsefe, doğru din, doğru ilim) verilen isimdir. Sanskritçe Dharma, Japonca Daruma, Pali dilinde Dahmma adıyla bilinir.

2. Brahma’nın oğlu olan yaratıcı bir tanrının adı ve tanrı Vişnu’nun bedene bürünmüş formlarından birisidir.

Dharma Çarkı, Yaşam Çarkı, Kanun Çarkı, Samsara Çarkı [Hinduizm, Budizm, Caynacılık] Doğum, yaşam ve ölümün artarda sıralandığı samsaranın sembolik tasvirinin adıdır.

Altı kiriş çizgisi çarkı 6 ayrı parçaya bölmekte ve bu parçalar altı ayrı dünyayı tanımlamaktadır:

1. Tanrıların (Deva) dünyası
2. Asuraların, yarı-tanrıların, devlerin dünyası
3. İnsanların dünyası
4. Hayvanların dünyası
5. Hayaletlerin dünyası
6. Cehennem

Dharmeş Surya ile özdeşleştirilen bir tanrı adıdır.

Dharti Mata Adına ilk olarak Purana yazılarında rastlanan bir ana tanrıçanın adıdır.

Dhatar Adityalardan biri olan bir güneş tanrısının adıdır.

Dhatri Ayların koruyucusu tanrısı olan adityalardan birisinin adıdır.

Dhenuka kansa tarafından Krişna’yı öldürmesi için gönderilen iblislerden birisidir.

Dhisana Refah tanrıçasının adı olup, ‘bilge olan’ anlamına gelmekte ve Vedalarda bahsi geçmektedir.

Dhol 1. Dünyayı boynuzları üzerinde taşıyan beyaz bir sığırın adıdır.

2. [Hint Kültürü] Pencap bölgesinde kullanılan geleneksel bir davul çeşidinin adıdır.

Dhritarastra Pandava ailesinin ezeli düşmanı olan Kuruidi (Kausava) ailesinin atası olup, Mahabharata’da bahsi geçmekte, Pali dilinde Dhatarattha, Çince Çi Guo olarak bilinmektedir.

Dhruva Kral Uttanapada ile eşi Suneethi’nin oğlunun adı olup, Sanskrit ‘kutup yıldızı’ anlamına gelmektedir. Vedik dönemde kutup yıldızı evlilik ve sadakain sembolü kabul edilmiştir.

Dhumavati On mahavidyadan birisi olan bir tanrıçanın adı olup Sakti’nin beden bulmuş hallerinden birisidir.

Dhumorna Yeraltı tanrısı Yama’nın eşi olan bir tanrıçanın adıdır.

Dhumravati Bir iblis tanrıçanın adıdır.

Dhurjati Tanrı Şiva’nın görünümlerinden birisi olan bir tanrının adıdır.

Digambara 1. [Caynacılık] Çıplak dolaşan ve mülk edinmekten kaçınan mezhebin adıdır.

2. Kali’nin çıplaklığına atıf yapan adlarından birisi olup, ‘havayla örtünmüş’ anlamına gelmektedir.

Dih Kuzey Hindistan’ın yerel tanrılarından birisidir.

Dik 8 Dikpala’nın güç verdiği evrene verilen isimdir.

Dikpala Her biri bir yönle özdeşleştirilen 8 koruyucu tanrının adıdır. Bunlar:

Agni(güneydoğu)

İndra (doğu)

Kubera veya Agni (kuzey)

Şiva veya Soma (kuzeydoğu)

Surya (güneybatı)

Vayu (kuzeybatı)

Varuna (batı)

Yama (güney)

Dikşa Santana’nın eşi ve Ugra’nın annesi olan bir tanrıçanın adıdır.

Dilipa Daşa-Ratha ile Raghu’nun babasının adıdır.

Dipaki Kama’nın adlarından birisi olup, ‘alevci’ anlamına gelmektedir.

Dipti Önemsiz bir tanrıçanın adıdır.

Dirghadevi Nirrti’nin eşlerinden birisinin adıdır.

Disa Şiva’nın eşi ve Sarga’nın annesidir.

Diskus Vişnu’nun silahlarından birisinin adıdır.

Diti Bir tanrıça adı olup, gökyüzü tanrıçası Aditi’den farklı olarak yeryüzünü temsil etmektedir.

Divaspati İndra’nın adlarından birisi olup, ‘havayı yöneten’ anlamına gelmektedir.

Divyavadana İmparator Asoka’nın maceralarını içeren 38 destanlık bir derlemenin adıdır.

Draupadi Mahabharata’da Pandavalar olarak bilinen 5 erkek kardeşin eşi olan çok kocalı bir kadının adıdır. Pançala kralı Drupada’nın kızıdır. Savaş sonra erdiğinde Yudhisthira, Hastinapura kralı, Draupadi ise kraliçe olmuştur.

Drona Kripa’nın kocası, Bharadvaja’nın oğlu ve Ashvathaman’ın oğludur

Drug Vedalarda adı geçen bir cin grubunun adıdır.

Duhsala Dha ile Gandhari’nin kızı ve Jayadratha’nın karısı olup, Kauravalar adı verilen 100 kardeşi bulunmaktadır.

Dulha Deo Damatların koruyucu tanrısının adıdır.

Dund, Dhundh Kafasız, kolsuz ve ayaksız bir hayalet olup kafası eyerine bağlı olarak seyahat eder ve geceleyin evlerin önünde durarak içerdekileri yanına çağırır. Sorduğu sorulara cevap veremeyenler delirecek ya da ölecektir.

Durga Kustal anne ve tanrıça Devi’nin kötü formunun adı olup, Şiva’nın eşi olup bir kaplanın üzerine binmiş sarı bir kadın olarak tasvir edilen yıkım tanrıçasıdır.

Durga-Tamas Agni tarafından fedakarlıkları ve çileci yaşantısı yeniden görme yetisiyle ödüllendirilen kör bir kralın adıdır.

Durvasas Atri ile Anasuya’nın oğlu olup, Şiva’nın bir bilge olarak beden bulmuş formudur.

Duryodhana Kuruidi klanının 101 çocuğundan en büyüğünün adı olup, ailesinin amansız düşmanı Pandava kanlının kralı Yudhisthira’yı zar oyununda yenerek özgürlüğünü elinden alacaktır.

Dusyanta Brahat kabilesinin atası olan kralın adıdır. Mahabharata efsanesi de Bharat ailesinin öyküsünü anlatmaktadır. Kral Dusyanta ormanda gezerken rastladığı peri kızı Sakuntala ile evlenmiş bu evlilikten Bharatlar doğmuştur. Java’da Dusianta adıyla bilinmektedir.

Dvapara İnsanların 200 yıl yaşadığı, kötülüğün arttığı bronz çağın adı olup, insanoğlunun yaşadığı 3. Dönemdir.

Dvaraka Krişna’nın otuzaltı yıl hüküm sürdüğü kentin adı olup bugün aynı isimli bir kent Batı Hindistan’da Jamnagar bölgesinde bulunmaktadır.

Dvarapala Kötü ruhların ev ve tapınaklara girmelerini engelleyen bekçi ruhların adıdır.

Dvipa Dev bir ada olarak tanımlanan bir kıtanın adı olup, etrafı okyanusla çevrilidir. Mahabharata’da Bhadrasva, Jambu, Ketumala ve Uttara Kuru adlarıyla 4 kıta tanımlanmasına karşın sonradan Dvipa dışında her biri okyanusla çevrili Jambu, Kraunça,Kusa, Plakşa, Puşkara, Saka ve Salmala adlı yedi kıta daha tanımlanmıştır.

Dvipakumara [Caynacılık] 10 Bhavanavasi’den birisi olan önemsiz bir tanrının adıdır.

Dvita Ekata ve Trita’nın kardeşinin adı olup, Ekata ile birlikte Trita’yı bir kuyuya iterek öldürmeye çalışmıştır.

Dyaus, Dyaus Pita Vedik gelenekte İndra’nın babası ve gök tanrının adı olup yer tanrıçası Prthivi’nin karşıtıdır. İkisine birlikte Dyavaprthivi denilmektedir. Rig Veda’da 1.89, 1.90, 1.164, 1.191 ve 4.1 ilahilerinde bahsi geçmektedir. Şimşeklerin altında duran kırmızı bir boğa veya incilerle süslenmiş siyah bir at olarak resmedilmektedir.

Dyauş, Dyaus, Dyauş-Pitir Vedalarda adı geçen önemsiz bir gök tanrının adıdır.

Dyavaprthivi Tüm uzayın somut haline verilen isim olup, Vedalarda adı geçen en önemli tanrılardan Varuna Dyavaprthivi’yi Dyaus Pita ‘gök tanrı’ ve Prthivi ‘Yeryüzü tanrıçası’ olmak üzere iki parçaya ayırmıştır.

Dyumatsena Mahabharata’nın ‘Orman Kitabı’ bölümünde geçen bahsi geçen bir kralın adı olup Sativri ile evlenen Satyavan’ın babasıdır.

Kaynak: Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009