Çingenelerin tarihi
Kasım 2, 2017 - Okuma süresi: 6 dakika
Çingeneler veya kendilerini tanımladığı adlarıyla Romanlar, MS 1050 civarında yaşadıkları Hindistan’ın Penjap bölgesinden, İran platosu üzerinden Kuzey Afrika ve Avrupa’ya yayılmış, Hint- Avrupa asıllı bir halktır. Tüm dünyada 8-10 milyon Çingene’nin yaşadığı sanılmakta olup en büyük Roman gruplarını Balkan yarımadası barındırmaktadır.
Çingeneler dünyaya Neden, nasıl ve ne zaman yayıldı?
Romanların neden Hindistan’ı terk ettiği kesin olarak bilinmemekteyse de üç teori
ileri sürülmüştür.
- Hindistan’ı fetheden Müslümanların, Romanları köle olarak alıp ülkelerine götürülmesi ki Mahmut Gazi’nin Sindh ve Penjap’ı işgali sırasında 500.000 Hintliyi esir aldığı bilinmektedir.
- En düşük kast olduğu sanılan Romanların, Müslüman fatihlere karşı paralıasker olarak (ya da kast yükseltme karşılığında) Batı sınırına sürülmesi ki alınan yenilginin sonucunda göç etmek zorunda kalmış olabilirler.
- Firdevsi’nin Şehnamesi’ne (MS 11. yüzyıl) göre MS 420 yılında vatanlarını terk edip dünyaya yayılan 12.000 kişilik Luri halkı eğer Çingenelerse yayılmalarının Hindistan’ın Müslüman orduları tarafından fethedilmesiyle ilişkisi yok demektir.
Roman halkının Avrupa içlerine yayılmasının nedenleri ve gelişimi hakkında da kesin bilgilere sahip olmamakla birlikte Müslümanlar tarafından asker olarak kullanıldıkları teorisi düşünülmektedir.
Romanlar veya Çingeneler aşağıdaki etnik gruplardan oluşmaktadır:
- Kalderaşlar: Kendilerini gerçek Çingene kabul eden topluluk Balkan Yarımadasında yaşamakta, geleneksel olarak demircilik, bakırcılık, kazancılık gibi işlerle uğraşmaktadır. Adları Rumence ‘caldera’ (kazan) kelimesinden gelmektedir. Orta Avrupa’da yayılıp Lovari, Boyha, Luri, Çurari ve Türko-Amerikan adlı beş kola ayrılmışlardır.
- Gitanolar: İber yarımadası, Kuzey Afrika, Güney Fransa
- Manuşlar: Fransa’nın Alsak bölgesinde yaşayıp Valsikan, Pimontesi ve Gaygikanlar adlı üç alt gruba ayrılmışlardır.
Çingene Ne demek?
Çingene terimi, Bizans döneminde Yunanca ‘dokunulmayan’ anlamındaki ‘atsinganos’ (αθίγγανος) veya ziganos (σιγγάνος) teriminden Türkçe dâhil pek çok Batı diline girmiştir. MS 800 yılında Saint Athanasia’nın Trakya’da Atsingani adlı yabancılara yiyecek verildiği ve MS 803 yılında İmparator I. Nikephoros’un bir ayaklanmayı bastırmak için Atsinganilerin büyü bilgisinden yararlandığı kayıtlıdır. 14. yüzyılda Balkan yarımadasına, 15. yüzyılda Almanya, 16. yüzyılda İskoçya ve İsveç’e yayılan Romanlar, 1864 yılında dek Romanya’da köle olarak kullanılmış, II. Dünya savaşı sırasında Naziler tarafından toplama kamplarına hapsedilmişler 200.000-800.000 arasında Roman bu kamplarda ölmüş, bu dramatik olay Romani dilinde Porajmos (vahşi bir hayvan tarafından parçalanmak) olarak tanımlanmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından gittikçe hızlanan sanayileşme süreci Çingenelerin geleneksel geçim kaynaklarını yok etmiş ve yaşadıkları ülkenin kültürüne büyük ölçüde asimile olmalarını sağlamıştır.